Zespół badawczy pod kierownictwem dr Anny Pluszyńskiej z Zakładu Zarządzania Kulturą UJ opracował wyniki badań przeprowadzonych w ramach projektu „Zarządzanie prawami autorskimi w publicznych muzeach”. Projekt miał na celu zbadanie, jak w praktyce wdrażany jest proces zarządzania prawami autorskimi w muzeach oraz jakie są potrzeby odbiorców w zakresie udostępnianych przez muzea kolekcji i zbiorów.
Projekt składał się z trzech etapów. W pierwszym przeprowadzono wywiady z pracownicami i pracownikami publicznych muzeów, instytucji kultury współpracującej z muzeami w celu udostępniania zbiorów oraz twórcami. Drugi etap polegał na przeprowadzeniu ankiet wśród pracowników 56 muzeów, natomiast w trzecim na pytania ankietowe odpowiedziało ponad 300 osób korzystających z dzieł udostępnianych przez muzea w internecie.
Autorki raportu podkreślają, że temat zarządzania prawami autorskimi w muzeach rzadko jest przedmiotem badań. Wyniki ankiet i wywiady wyraźnie pokazały, że pracownicy muzeów są świadomi jego znaczenia, ale temat ten jest traktowany marginalnie, a podejmowane w muzeach działania nie mają charakteru strategicznych rozwiązań. Wynika to głównie z braków czasowych i kadrowych oraz niedofinansowania publicznych instytucji kultury. Rozmówcy podkreślali, że procedury pozyskiwania praw autorskich do dzieł są czasochłonne i często wymagają indywidualnego podejścia, w zależności od tego, czy rozmawia się z twórcą dzieła czy jego spadkobiercami. Co ważne, do dalszych badań jakościowych zgłosiło się 13 muzeów, co „może świadczyć o potrzebie zgłębienia tematu, a tym samym usprawnienia dotychczasowych działań” – czytamy w raporcie. Żaden z ankietowanych muzealników nie potwierdził, że w jego instytucji opracowano politykę zarządzania prawami autorskimi do zbiorów, a pojedyncze osoby podkreślały, że „uporządkowanie działań w tym zakresie było jedynie oddolną inicjatywą pracowników”.
Z badań przeprowadzonych wśród odbiorców muzealnej oferty wynika, że dostęp do zdigitalizowanych zbiorów jest dla nich bardzo ważny, pomimo niewielkiego – ich zdaniem – zaangażowania muzeów w tym zakresie. Odbiorcy podkreślają, że korzystanie z oferty online nie jest dla nich tym samym, co „stacjonarne” wizyty w muzeach i uważają, że muzea powinny prowadzić równolegle obie te formy. Ich zdaniem muzea przykładają zbyt małą wagę do promocji procesów digitalizacyjnych, a wiele muzeów w ogóle nie ma katalogów cyfrowych i aplikacji mobilnych. Badanie wykazało też, że dla wielu ankietowanych kwestie prawnoautorskie są istotne i nie należy ich pomijać.
Zespół badawczy pracował w składzie:
- dr Anna Pluszyńska (anna.pluszynska@uj.edu.pl) – koordynatorka projektu
- Maria Konrad
- Klara Korejba.
Pełny tekst raportu jest dostępny do pobrania na stronie Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Badanie zostało sfinansowane ze środków Priorytetowego Obszaru Badawczego Heritage w ramach programu „Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza” w Uniwersytecie Jagiellońskim.
