W piątek, 21 października, w murach Muzeum – Zamku w Łańcucie odbyła się uroczystość odsłonięcia tablicy upamiętniającej Antoniego Dudę – Dziewierza – Dyrektora Muzeum w latach 1952-1972.
W wydarzeniu wzięli udział Zuzanna Guzel – Szczepiórkowska – wnuczka Antoniego Dudy – Dziewierza, Jerzy Żurawski – zastępca dyrektora Muzeum – Zamek w Łańcucie za czasów A. Dudy oraz zaproszeni goście.
Antoni Duda – Dziewierz (13.06.1896 – 09.01.1979)
Urodził się w Puszczy Mariańskiej koło Skierniewic. Pochodził z wielodzietnej rodziny (11 starszych braci). Syn nauczyciela.
W dzieciństwie był świadkiem burzliwych wystąpień rewolucyjnych przeciw caratowi (1905-1907) w których uczestniczyli jego starsi bracia. W 1916 r. wstąpił do PPS, w której działał aktywnie do wybuchu II wojny światowej. Pracował jako wiejski nauczyciel.
Jesienią 1918 r. zaciągnął się do Wojska Polskiego. Służył w pułku kawalerii. Brał udział w walkach w Galicji. W sierpniu 1920 r. uczestniczył w bitwie o Warszawę.
Od 1922 do 1929 pracował w Elektrowni Warszawskiej w Wydziale Obrachunkowym.
W kwietniu 1925 r. zawarł związek małżeński z Sabiną Cetner. Rok później został ojcem córki Agnieszki.
W latach 1922-36 był współorganizatorem, a następnie pierwszym administratorem Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej na Żoliborzu. W 1927 r. – współzałożycielem Stowarzyszenia Wzajemnej Pomocy Lokatorów WSM „Szklane Domy”, Spółdzielni Spożywców „Gospoda Spółdzielcza”.
Po przeniesieniu służbowym, w latach 1936-38 administrował osiedlem Towarzystwa Osiedli Robotniczych (TOR) na Kole.
Jako działacz PPS został zmuszony przez władze sanacyjne do opuszczenia Warszawy. Przeniósł się z rodziną do Lwowa, gdzie w maju 1939 r. został zarządcą, a następnie dyrektorem ds. administracyjnych szpitala Ubezpieczalni Społecznej przy ul. Kurkowej (przemianowanego wkrótce na Szpital Wojenny). W czerwcu 1940 r. osadzony przez NKWD w więzieniu na Brygidkach, skąd wyszedł 23.06.1941 r. jako jeden z nielicznych ocalonych.
Po powrocie do Warszawy, zimą 1941 r. otrzymał zatrudnienie w Wydziale Opieki Społecznej Zarządu Miejskiego. W latach 1942-45 pełnił funkcję kierownika Schroniska dla Starców i Kalek w Górze Kalwarii, co umożliwiło wsparcie działań konspiracyjnych.
Po zakończeniu wojny został skierowany z rekomendacji PPS na Ziemie Odzyskane. W Elblągu i Olsztynie (1945-46) organizował samorząd miejski, spółdzielczość mieszkaniową, spółdzielczość spożywców. Jako działacz lewicowy aktywnie budował struktury PPS na Wybrzeżu. W okresie 06.1945- 07.1946 pełnił urząd Przewodniczącego Miejskiej Rady Narodowej Elbląga. Jako Pełnomocnik Wojewódzki Rządu do Walki z Analfabetyzmem zaangażował się w organizację szkolnictwa w obrębie Elbląga, Sopotu, Gdańska i Gdyni.
W sierpniu 1946 r. został powołany na stanowisko przewodniczącego Prezydium Gdańskiej Wojewódzkiej Rady Narodowej, które sprawował do maja 1950 r. Po zjednoczeniu partii członek gdańskiego Komitetu Wojewódzkiego PZPR. Podczas pracy w Gdańsku angażował się m.in. w budowę osiedli mieszkaniowych, rozbudowę bazy szkolnej, tworzenie przedszkoli itp.
Po zwolnieniu ze stanowiska (reorganizacja rad narodowych w 1950 r.) działał w Gdańskim Okręgu Towarzystwa Przyjaciół Dzieci, a w latach 1951 -1952 zarządzał uzdrowiskiem w Świeradowie.
Był zawsze w centrum spraw związanych z odbudową i rozbudową kraju. Dał się poznać jako dobry organizator i zarządca, ofiarny i energiczny działacz. Jednak cechy te uwidoczniły się ze szczególną siłą w Łańcucie, gdzie objął w październiku 1952 roku stanowisko dyrektora Muzeum w dawnym zamku Potockich, zaniedbanym w okresie powojennym.
Przez szereg lat prowadził prace remontowe i konserwacyjne, doprowadzając obiekt do świetności.
W trudnych latach 50-tych wykazał się wspaniałym zmysłem organizacyjnym i zdolnością pozyskania współpracowników do realizacji ważnego celu. Wyremontowano przeciekające dachy. Następnie rozpoczęto walkę o usunięcie grzyba – wymieniono uszkodzone posadzki, ściany i stropy, założono instalację centralnego ogrzewania, przeprowadzono kapitalny remont instalacji wodno-kanalizacyjnej. Naprawiono ogrodzenie, wzmocniono mury fosy. Po usunięciu lokatorów, przebudowano oranżerię, a w części zamku urządzono hotel. Szereg lat trwały wytężone prace konserwatorskie. Zbiory uzupełniano drogą wypożyczeń i zakupów.
Potrafił przyciągnąć wspaniałych fachowców i pasjonatów pracy na rzecz Muzeum, które za czasów jego zarządzania osiągnęło szczyty popularności. Był orędownikiem ratowania zabytków kultury cerkiewnej Rzeszowszczyzny. Utworzył na terenie Muzeum Wojewódzką Składnicę Zabytków Ruchomych i powołał Wojewódzką Pracownię Konserwatorską. Współinicjował w 1961 r. Dni Muzyki Kameralnej.
Równocześnie z pracą w Łańcucie współorganizował Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu.
W 1960 roku, po pożarze zamku w Malborku, z rekomendacji prof. Lorentza, powierzono mu kierowanie pracami przy jego odbudowie i przygotowanie warunków do otwarcia w zamku placówki muzealnej. Skuteczność i jakość realizacji odbudowy zdobyła uznanie zarówno miejscowych jak i centralnych władz.
W latach 1963-1969, sprawując nadal swe funkcje w Łańcucie, pełnił obowiązki pełnomocnika Ministra Kultury i Sztuki ds. zabezpieczenia i konserwacji Zamku w Krasiczynie. Z jego inicjatywy podjęto prace zabezpieczające i rekonstrukcyjne, opracowano szczegółową dokumentację zamku, przeprowadzono badania architektoniczne i archeologiczne, wykonano szereg prac konserwatorskich i w 1967 r. obiekt został przygotowany do zorganizowania muzeum.
W przeworskim Pałacu Lubomirskich powstała, pod jego kuratelą, filia Muzeum – Zamku w Łańcucie. Odrestaurowano obiekt, wyposażono w meble, zadbano o park i powozownię.
Rozpoczął również porządkowanie terenu pałacu Czartoryskich w Sieniawie.
Po odejściu – w wieku 76 lat – na emeryturę, w październiku 1972 roku, nadal pracował społecznie. Wszedł w skład Rady Programowej Muzealnictwa (02.1973), Polskiego Komitetu Narodowego ICOM (11.1972), Zarządu Głównego Towarzystwa Przyjaciół Warszawy (wiceprezes do 1976 r.). W latach 1972-79 działał w Społecznym Komitecie Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie i Komitecie Ochrony zabytkowego cmentarza na Powązkach.
tekst: Zuzanna Guzel – Szczepiórkowska, wnuczka Antoniego Dudy – Dziewierza
