Otwarcie Centrum Szyfrów Enigma, wystawa „Miasto-Moda-Maszyna”, projekt edukacyjny „Baśniowe pogranicze. W krainie legend polskich i słowackich” – to Wydarzenia Historyczne Roku 2021. W 15. edycji plebiscytu WHR po raz kolejny przyznano Nagrodę Specjalną Muzeum Historii Polski, którą otrzymał film Artefakty z szafy. Historia moich przodków zaklęta w przedmioty.
Zwycięski projekt w kategorii Wydarzenie to Otwarcie Centrum Szyfrów Enigma zorganizowane przez Poznańskie Centrum Dziedzictwa. To pierwsza na świecie multimedialna ekspozycja o historii złamania szyfrów Enigmy przez polskich matematyków: Mariana Rejewskiego, Henryka Zygalskiego i Jerzego Różyckiego. Otwarciu towarzyszyły koncerty, widowisko wizualno-dźwiękowe „Brzmienie szyfrów”, gra miejska, nocne zwiedzanie oraz prezentacja oryginalnego egzemplarza niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma.
I miejsce w kategorii Wystawa zajęła ekspozycja „Miasto-Moda-Maszyna” zrealizowana przez Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi. Dzięki przekrojowemu charakterowi wystawa przypomina o najważniejszych wydarzeniach, fabrykach oraz instytucjach funkcjonujących na przestrzeni wieków w Łodzi, a także pozwala prześledzić proces produkcyjny w przemyśle tekstylnym, poczynając od naturalnych surowców, a kończąc na gotowych wyrobach. Wystawa podzielona jest na trzy podstawowe wątki tematyczne przywołane w tytule, czyli miasto, moda, maszyna, które prezentowane są na trzech piętrach zabytkowej przestrzeni Białej Fabryki Ludwika Geyera.
Miano zwycięskiego projektu w kategorii Edukacja otrzymał projekt „Baśniowe pogranicze. W krainie legend polskich i słowackich” przygotowany przez Urząd Miasta Rzeszowa. W ramach projektu, realizowanego ze słowackim miastem Stropkov, zorganizowano szereg wydarzeń: spektakl teatralny „Legendo, ożyj!”, wystawy, cykl spotkań online z gawędziarzami prezentującymi legendy pogranicza, warsztaty wrażeniowo-sensoryczne na temat technik pracy z tekstem legend oraz warsztaty artystyczne – ilustratorskie i poświęcone animacji poklatkowej. Powstałe ilustracje uczestnicy warsztatów wykorzystali do stworzenia etiud filmowych oraz dłuższej animacji prezentującej cztery legendy polsko-słowackiego pogranicza.
W 15. edycji konkursu WHR Muzeum Historii Polski zdecydowało się przyznać po raz kolejny własną Nagrodę Specjalną projektowi realizowanemu w mniejszej skali niż przedsięwzięcia zwykle nagradzane w wymienionych wyżej trzech kategoriach. Film Artefakty z szafy. Historia moich przodków zaklęta w przedmioty zrealizował Związek Polaków w Kazachstanie. Dokument powstał w 85. rocznicę deportacji polskich rodzin do Kazachstanu. Przedmioty codziennego użytku stały się pretekstem do opowiedzenia historii Polaków wysiedlonych z ojczystych domów i przeniesionych w kazachski step. Widz poznaje losy bohaterów, patrząc przez dziurkę od klucza, zaglądając do szafy, odkurzając starą komodę.
Do II etapu zakwalifikowane zostały również przez jury następujące przedsięwzięcia:
KATEGORIA „WYDARZENIE”
- Otwarcie zrewitalizowanego Zamku Krzyżackiego w Szczytnie, organizator: Urząd Miejski w Szczytnie
- Sub una campana/Pod jednym dzwonem, organizator: Wydział Kultury i Dziedzictwa Narodowego Urząd Miasta Krakowa
- Otwarcie Muzeum Pamięci Sybiru, organizatorzy: Muzeum Pamięci Sybiru, Miasto Białystok
- Otwarcie Muzeum Stanisława Wyspiańskiego, organizator: Muzeum Narodowe w Krakowie
KATEGORIA „WYSTAWA”
- „4 x nowoczesność. Polskie Style Narodowe 1890−1918”, organizator: Muzeum Narodowe w Krakowie
- „Wrocław pamięta – stan wojenny we Wrocławiu”, organizator: Ośrodek Pamięć i Przyszłość/Centrum Historii Zajezdnia
- „Wszystkie arrasy króla. Powroty 2021−1961−1921”, organizator: Zamek Królewski na Wawelu − Państwowe Zbiory Sztuki
- Otwarcie wystawy stałej „Kraków od początku, bez końca” w Pałacu Krzysztofory, organizator: Muzeum Krakowa
KATEGORIA „EDUKACJA”
- „Z Sierakowa pod Chocim. W 400. rocznicę zwycięstwa”, organizator: Muzeum Zamek Opalińskich w Sierakowie
- Tajna misja Mazurów, organizator: Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „Pojezierze”
- Wielkoformatowa gra planszowa „Gas Age − Epoka Gazu”, organizator: Muzeum Gazownictwa w Paczkowie
- Akademia Witolda Pileckiego, organizator: Instytut Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego
Na kanale YouTube Muzeum Historii Polski można obejrzeć prezentację filmową wszystkich zwycięskich projektów.
Plebiscyt angażuje wiele środowisk lokalnych, które chcą wypromować organizowane przez siebie przedsięwzięcia. Od początku istnienia Plebiscytu zgłoszono ok. 2000 przedsięwzięć, a w internetowym głosowaniu wzięło udział łącznie ponad 50 tys. internautów.
Finałową piętnastkę wybrało jury w składzie: prof. Jolanta Choińska-Mika – przewodnicząca jury (Uniwersytet Warszawski, wiceprzewodnicząca Rady MHP), Wojciech Duch (redaktor naczelny portalu historia.org.pl), Piotr Legutko (dyrektor TVP Historia), dr Marek Mutor (dyrektor Centrum Historii Zajezdnia we Wrocławiu), Barbara Schabowska (dyrektor Instytutu Adama Mickiewicza), Gabriela Sierocińska-Dec (kierownik działu edukacyjnego Muzeum Historii Polski).
Plebiscyt został objęty honorowym patronatem Wiceprezesa Rady Ministrów, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, prof. dr. hab. Piotra Glińskiego.
- Organizator: Muzeum Historii Polski w Warszawie
- Partner: portal historia.org.pl
- Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
- Darczyńca: Fundacja PGNiG im. Ignacego Łukasiewicza.
- Sfinansowano ze środków Fundacji PZU.
- Patroni medialni: Polskie Radio, Polska Agencja Prasowa, Telewizja Polska S.A., dzieje.pl, Polska Press Grupa, Sieci, wSieci Historii, Gość Niedzielny.
Autorem statuetek dla zwycięzców plebiscytu jest Maciej Zychowicz, a projekt plakatu przygotowała Kaja Nosal z Onto Studio.
