Wczesnośredniowieczne cmentarzysko w Dziekanowicach (tuż przy przeprawie mostowej na Ostrów Lednicki) jest jedną z największych nekropoli z czasów gdy Piastowie budowali państwo. Zostało odkryte w 1964 roku gdy brzeg jeziora Lednica był przygotowywany na potrzeby turystyczne. Badania trwające do 2013 roku, prowadzone przez pracowników Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, przyniosły odkrycie ponad 1600 grobów. A analiza antropologiczna ujawniła obecność 1730 zmarłych pochowanych na tym terenie.
Właśnie ukazała się książka Mortui viventes obligant. Cmentarzysko wczesnośredniowieczne w Dziekanowicach będąca zwieńczeniem serii monografii poświęconych opracowaniu i prezentacji cmentarzyska. Cykl to trzy książki składające się z 5 tomów, które ukazały się dzięki grantom naukowym finansowanym przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, przy wsparciu Samorządu Województwa Wielkopolskiego. Wydawcą tych publikacji jest MPP na Lednicy.
Dzięki dofinansowaniu możliwe było nie tylko opublikowanie materiałów, ale też przeprowadzenie szeregu analiz pozwalających na powiększenie cennych informacji o ludziach, którzy żyli w lednickiej przestrzeni kulturowej i pochowani zostali na dziekanowickim cmentarzysku.
Grobami wyróżniającymi się na cmentarzysku było 6 pochówków tzw. groby komorowe, w których pod koniec X wieku pochowano przedstawicieli lokalnej elity. Groby te zainicjowały chowanie zmarłych na tym terenie. W zdecydowanej większości zmarłych chowano w grobach wziemnych niespalonych. Tylko dwoje zmarłych zostało spalonych i pochowanych pomiędzy innymi grobami. Wśród zmarłych znalazły się dzieci – od okresu płodowego, poprzez noworodki, a także dorośli oraz niewielka ilość ludzi w podeszłym wieku. Przeciętny wiek kobiet to około 32 lat, a mężczyzn 38 lat.
Na cmentarzysku obserwujemy zetknięcie się starych tradycji ze zwyczajami wynikającymi z pojawienia się nowej religii. Wśród zmarłych należy się liczyć ze znaczną grupą ludzi, którzy urodzili się poza Wielkopolską i w ramach zasiedlania przez Piastów centrum państwa zostali sprowadzeni nad Lednicę. Potwierdzają to badania izotopu strontu. Dzięki zabytkom (m.in. monetom), a też dzięki analizom węgla radioaktywnego wiemy, że cmentarzysko funkcjonowało od końca X po XIII wiek. A jego początki to nie tylko groby komorowe ale też pochówki równoczasowe w kilku innych miejscach przestrzeni cmentarnej.
Badania przyrodnicze pozwalają odtworzyć roślinność jaką porośnięty był cmentarz, a też szatę roślinną wschodniej strony jeziora. Dodatkowo przebadana zawartość jam grobowych pozwala powiedzieć o roślinach jakie otrzymywali zmarli podczas uroczystości składania ich do grobów. Często przy grobach palono ogniska, a do ich palenia używano drewna dębów oraz innego materiału jaki był dostępny w terenie otaczającym cmentarzysko.
W sumie, publikacje cmentarzyska dziekanowickiego pozwalają spojrzeć na ludność mieszkającą około 1000 lat temu nad jeziorem Lednica jako na ludzi kultywujących tradycję w warunkach jakie stwarzało nowe państwo Piastów. Możemy dostrzec ludzi o różnym pochodzeniu, mających rozmaite upodobania i odczucia. Ludzi żyjących w rodzinach i choć związanych z wieloma zajęciami – tworzących wspólnotę, która przez 300 lat żyła obok siebie. Dzięki badaniom archeologicznym przywracamy pamięć o niedzisiejszych mieszkańcach tych terenów.
Po rozliczeniu grantu książka będzie dostępna w sprzedaży w MPP na Lednicy.
Anna Wrzesińska, antropolog, Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy
