Izba Pamięci przy Cmentarzu Powstańców Warszawy jest już otwarta dla publiczności. To symboliczne miejsce poświęcone cywilom i żołnierzom poległym w czasie Powstania Warszawskiego 1944 roku. W dwóch pawilonach oraz na Murze Pamięci upamiętnione zostaną dziesiątki tysięcy mieszkanek i mieszkańców stolicy. Powstała z inicjatywy Wandy Traczyk-Stawskiej przestrzeń ma przywracać pamięć o zmarłych warszawiankach i warszawiakach, być miejscem refleksji o konsekwencjach przemocy, radykalizmów i konfliktów zbrojnych.
Na Cmentarzu Powstańców Warszawy na Woli pogrzebano 104 105 osób, z czego zaledwie 8-10 tysięcy stanowią żołnierze i żołnierki. Ponad 90 tysięcy ofiar to osoby cywilne, najczęściej chowane w bezimiennych, zbiorowych mogiłach. Dzięki staraniom Wandy Traczyk-Stawskiej i Społecznego Komitetu ds. Cmentarza Powstańców Warszawy przy Cmentarzu powstała Izba Pamięci. To przestrzeń wystawiennicza i edukacyjna, której celem jest opowiedzenie historii tych, którzy zginęli w czasie masowych egzekucji oraz walk. Nazwiska dziesiątek tysięcy ofiar Powstania Warszawskiego zostaną uwiecznione na Murze Pamięci.
– Czynimy wysiłki, by zapełnić lukę w pamięci o ofiarach, których losy i imiona zostały zapomniane. Chcemy, aby Izba Pamięci stała się nie tylko miejscem zachowania od zapomnienia ofiar Powstania Warszawskiego, ale także przestrzenią debaty na temat konfliktów i procesów dialogu, upamiętniania i żywej pamięci – mówi Karolina Ziębińska-Lewandowska, dyrektorka Muzeum Warszawy.
Zwiedzający poza Murem Pamięci będą mogli zobaczyć dwie wystawy czasowe: Sala Historii posłuży przedstawieniu losów Cmentarza Powstańców Warszawy od 1945 roku do naszych czasów, a w Sali Świadectw zostanie zaprezentowana mapa lewobrzeżnej Warszawy z lotu ptaka ukazująca skalę zniszczenia miasta. Mapa jest podstawą instalacji, na której zaznaczone zostały poświadczone w źródłach historycznych miejsca egzekucji i tymczasowych grobów ludności cywilnej i Powstańców. Ten symboliczny gest jest formą ich upamiętnienia, unaocznia skalę ludzkiej tragedii. W przyszłości w Sali Świadectw znajdzie się multimedialna instalacja autorstwa Krzysztofa Wodiczki oparta na wielogodzinnych rozmowach z osobami, które przeżyły Powstanie Warszawskie.
Upamiętnienie ofiar Powstania Warszawskiego to zwieńczenie dziesiątek lat starań Wandy Traczyk-Stawskiej – powstanki i działaczki, która od swojego dowódcy, Stefana Berenta ps. Steb otrzymała rozkaz zadbania o pochowanych na cmentarzu na Woli kolegów i koleżanki z oddziału.
– Od lat staram się, aby wreszcie przywrócić temu miejscu odpowiednią rangę. Aby pamięć o ofiarach się nie zatarła. Aby ich śmierć nie tylko nie poszła w zapomnienie, ale aby ona nas czegoś uczyła. To jest moja misja, już ostatnia – opowiada inicjatorka.
Miejsce poświęcone ofiarom Powstania Warszawskiego składa się z dwóch pawilonów i Muru Pamięci, na którym znajdzie się 93 240 mosiężnych tabliczek na których sukcesywnie dopisywane będą nazwiska poległych. Obecnie na Murze znajdują się 62 tysiące zidentyfikowanych osób.
Lista nazwisk umieszczonych na Murze Pamięci będzie niebawem dostępna na stronie internetowej Muzeum Warszawy. Zarówno Mur Pamięci, jak i internetowy rejestr będą uzupełniane wraz z postępującymi badaniami, co roku podczas uroczystości 2 października – Dnia Pamięci o Cywilnej Ludności Powstańczej Warszawy.
– Izba Pamięci będzie także reagować na potrzeby teraźniejszości. Tuż obok trwa wojna, jej ofiary to nowi mieszkańcy i mieszkanki naszego miasta. Historia kolejny raz zatacza koło. Warszawa jako miasto szczególnie doświadczone, ma w swoim DNA zarówno ogrom cierpień, jak i wiedzę zdobytą podczas odbudowy. To kapitał, którym może się dzielić z uchodźcami, przecież wielu z nich stanie się nowymi warszawiakami. Izba Pamięci powinna być zatem miejscem spotkań i dyskusji, różnych form opisu brutalnej rzeczywistości. A także miejscem radzenia sobie ze złem. Powinna nieustannie przypominać, że budowanie wymaga trudu, niszczenie zaś jest łatwe i nieodwracalne. Zło nie pojawia się znikąd, jest tuż obok. Aby mu zaradzić, trzeba znać i rozumieć przeszłość – mówi Michał Wójcik, kierownik Izby Pamięci, dziennikarz i historyk.
Otwarciu Izby Pamięci towarzyszy publikacja Zielone ścieżki wokół Izby Pamięci na Woli. To przewodnik po okolicach nowego oddziału Muzeum Warszawy, który wraz z dołączoną do książki mapą przybliża czytelnikom historię cmentarza na Woli oraz jego okolic.
Izba Pamięci przy Cmentarzu Powstańców Warszawy powstała z inicjatywy Społecznego Komitetu ds. Cmentarza Powstańców Warszawy, którego przewodniczącą̨ jest Wanda Traczyk-Stawska. Decyzją Rady Miasta St. Warszawy Izba Pamięci przy Cmentarzu Powstańców Warszawy formalnie stała się oddziałem Muzeum Warszawy.
Każdy może wesprzeć proces identyfikacji ofiar i uzupełniania brakujących nazwisk na Murze Pamięci. Więcej informacji na stronie: www.izbapamieci.muzeumwarszawy.pl
