Jedna z najpiękniejszych kaplic na lwowskim Łyczakowie – neogotyckie mauzoleum rodziny Krzyżanowskich – po roku trudnego remontu prowadzonego przez Instytut POLONIKA odzyskuje swój dawny blask.
Na cmentarzu łyczakowskim pochowano ok. 300 tysięcy osób. Znajduje się tu także ok. 80 tysięcy pomników i nagrobków upamiętniających zarówno Polaków jak i pochowanych tu Ukraińców, Austriaków, Niemców, Ormian i Rosjan. Prace na tym cmentarzu od wielu lat prowadzi Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a od niespełna trzech lat włączył się do nich, powołany do takich działań Instytut POLONIKA.
Na remont zniszczonej kaplicy Krzyżanowskich Instytut przeznaczył 1,65 mln złotych. Trwał on ponad rok i był konieczny, bo w ekspertyzie przygotowanej w roku 2019 oceniono, że „Obiekt wymaga pilnej interwencji konserwatorskiej. Powinna być ona przeprowadzona równolegle z pracami badawczo – projektowymi (bądź je poprzedzać), z uwagi na destrukcję niektórych elementów kamiennych gzymsów, grożących niekontrolowanym rozfragmentowaniem i upadkiem z dużej wysokości. Wymagane jest też zabezpieczenie tynków we wnętrzu kaplicy celem zapobieżenia ich dalszego osypywania się. Konieczne jest sprawdzenie szczelności dachu i ewentualna jego naprawa interwencyjna, zmierzająca do uszczelnienia ewentualnych dziur w poszyciu”. Dzięki przeprowadzonym zabiegom kaplica odzyskała dawną świetność.
Remont takiego obiektu jest daleko bardziej skomplikowany i wieloetapowy niż budowanie od nowa. Najpierw zleciliśmy szereg ekspertyz, żeby ustalić stopień zniszczenia budowli i określić zakres prac, które na nasze zlecenie wykonywała później firma Monument Service. Po kolei zajęli się substancją zabytkową, odtwarzając też elementy częściowo zniszczone jak np. ścienne malowidła czy detale ceramiczne i witraże. Zabezpieczono konstrukcję dachu – drewniane belki były zmurszałe, a tzw. sygnaturka mogła w każdej chwili spaść komuś na głowę. Woda i erozja zrobiły swoje, więc kaplica to było konkretne wyzwanie. Zwłaszcza, że Instytut nie prowadzi tylko tego jednego projektu, a temat zabytkowych nekropolii na Wschodzie to w zasadzie niekończąca się historia. Wespół z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego i dzięki współpracy z ukraińskimi partnerami staramy się zabezpieczyć dla potomnych cenne pozostałości naszego wspólnego dziedzictwa. Pracy, jak sądzę, mamy na długie lata!
mówi dyrektor Instytutu POLONIKA Dorota Janiszewska-Jakubiak.
Cmentarne mauzoleum, w modnym wówczas stylu neogotyckim, powstało w miejscu dawnej kaplicy Cetnerów w latach 1890‒1891, według projektu Jana Tomasza Kudelskiego. Prace budowlane wykonała znana lwowska firma Jana Lewińskiego. Kaplica, którą wzniesiono na zlecenie Stanisława Krzyżanowskiego z myślą o upamiętnieniu jego matki, jest ceglana i ma sygnaturkę (wieżyczkę) pokrytą miedzią. Dach zdobią charakterystyczne żygacze-chimery wykonane z piaskowca oraz kamienne maswerki w oknach przeszklonych witrażami wykonanymi przez renomowany Tiroler Glasmalerai und Mosaik Anstalt z Innsbrucku. Detale rzeźbiarskie najprawdopodobniej są dziełem współpracownika Kudelskiego, Piotra Witalisa Harasimowicza. Do wnętrza wchodzi się po schodkach, a ich balustrada to arcydzieło metaloplastyki. Całość uzupełniają elementy z kolorowej, szkliwionej ceramiki oraz malowidła ścienne.
Instytut POLONIKA jest państwową instytucją kultury, która jako jedyna w Polsce, systemowo zajmuje się ochroną polskiego dziedzictwa kulturowego poza granicami kraju. Największa część działań podejmowanych przez Instytut obejmuje tereny wschodnie dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Od 2020 r. POLONIKA realizuje prace na cmentarzu Łyczakowskim (kaplice Krzyżanowskich, Barczewskich i Krzeczunowiczów, nagrobek wybitnego architekta Piotra Tarnawieckiego oraz działania ratunkowe przy piętnastu nagrobkach, które przed kilkoma miesiącami zniszczyła pogodowa nawałnica), ale też finansuje prace konserwatorskie w kilku innych lwowskich obiektach, m.in. w: katedrze łacińskiej, kościele pojezuickim, obecnie greckokatolickiej cerkwi pw. świętych Piotra i Pawła, gdzie trwa konserwacja fresków Franciszka i Sebastiana Ecksteinów, w świątyni pw. św. Antoniego Padewskiego, Kamienicy Królewskiej (oddziale Lwowskiego Muzeum Historycznego), w kościele podominikańskim i katedrze ormiańskiej, a także wspiera pracę wolontariuszy porządkujących pod opieką konserwatorów cmentarz Janowski. POLONIKA działa również poza Lwowem, m.in. finansując prace konserwatorskie w Sanktuarium Matki Bożej Szkaplerznej w Berdyczowie oraz na cmentarzu Bazyliańskim w Krzemieńcu.
kaplica w trakcie remontu 
kaplica po remoncie 
kaplica po remoncie 
kaplica po remoncie 
kaplica po remoncie – witraż 
kaplica po remoncie 
kaplica po remoncie – chimera 
kaplica po remoncie – chimera 
kaplica po remoncie 
kaplica po remoncie 
kaplica po remoncie
