Znamy już zwycięzców Międzynarodowej Nagrody im. Witolda Pileckiego – kapituła konkursu nagrodziła troje autorów, a z uwagi na wyjątkowo wysoki poziom tegorocznych nominacji przyznała aż sześć wyróżnień. Laureaci zostali uhonorowani w czasie gali finałowej w warszawskim Zamku Ujazdowskim.
Na początku października zostały ogłoszone nominacje: spośród blisko osiemdziesięciu książek zgłoszonych przez autorów i wydawców kapituła nominowała pięć publikacji w każdej z trzech kategorii. Podczas uroczystości zostały wręczone okolicznościowe statuetki.
Naukowa książka historyczna
W tej kategorii nagradzana jest dobra dokumentacja, oryginalna interpretacja i atrakcyjny przekaz. Nagrody i wyróżnienia w tej kategorii wręczyła dyrektor Instytutu Pileckiego prof. Magdalena Gawin, a laudację dla autorki nagrodzonej książki wygłosiła prof. Claudia Weber. Za najlepszą monografię na temat polskiego doświadczenia konfrontacji z dwoma totalitaryzmami w XX wieku nagrodę odebrała dr Joanna Lubecka, która podjęła się analizy przebiegu procesów niemieckich zbrodniarzy sądzonych po wojnie przed krakowskimi sądami (Niemiecki zbrodniarz przed polskim sądem. Krakowskie procesy przed Najwyższym Trybunałem Narodowym, IPN, Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków 2021).
Kapituła wyróżniła ponadto Annę Wylegałę za książkę Był dwór, nie ma dworu. Reforma rolna w Polsce (Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2022) oraz Annę Zapalec i Jacka Tebinkę, autorów publikacji Polska w brytyjskiej strategii wspierania ruchu oporu. Historia Sekcji Polskiej Kierownictwa Operacji Specjalnych (SOE) (Neriton, Warszawa 2021).
Reportaż historyczny
Szacunek do źródeł, dobra kompozycja i wiarygodność narracyjna to cechy, które zostały wzięte pod uwagę przy wyborze zwycięzcy w kategorii reportaż historyczny. Został nim Andrzej Brzeziecki, autor wciągającej opowieści o oficerze „Dwójki” (Wielka gra majora Żychonia. As wywiadu kontra Rzesza, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2021), który przyjął nagrodę z rąk prof. Marka Kornata (profesor nakreślił też sylwetkę bohatera książki w swoim przemówieniu) oraz Krzysztofa Kosiora, prawnuka rotmistrza Witolda Pileckiego.
Wyróżnienia za najlepszy reportaż historyczny przypadły Jane Rogoyskiej (Surviving Katyń – Stalin’s Polish Massacre and the Search for Truth, Oneworld Publications, Londyn 2021) i Krzysztofowi Mordyńskiemu (Sny o Warszawie. Wizje przebudowy miasta 1945-1952, Prószyński i S-ka, Warszawa 2021).
Nagroda specjalna
Przy ocenie książek w tej szczególnej kategorii Kapituła zwracała uwagę na szeroki horyzont refleksji, determinację w dążeniu do prawdy oraz intuicję śledczą. Autorem najlepszej pozycji poświęconej trwającej od 2014 roku agresji Rosji na Ukrainę lub trwających od 2020 roku protestów na Białorusi i związanych z nimi represji został Tomaš Forró (Apartament w hotelu wojna. Reportaż z Dobasu, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2022).
Kapituła wyróżniła Stanisława Asiejewa (The Torture Camp on Paradise Street, The Old Lion Publishing House, Lwów 2021) oraz Joannę Getkę i Jolantę Darczewską (Na drodze do wolności. Białoruska partyzantka kulturowa w przestrzeni publicznej i Internecie, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2021). Nagrody i wyróżnienia w tej kategorii wręczyli prof. Magdalena Gawin oraz Łukasz Adamski, zastępca dyrektora Centrum Dialogu im. Juliusza Mieroszewskiego, który dodatkowo wygłosił laudację pod adresem Tomaša Forró.
– Uważamy, że naszym obowiązkiem jest pomagać w rozmaity sposób Ukrainie, która walczy o swoją wolność. Chcielibyśmy pomóc także represjonowanym członkom opozycji na Białorusi. Wojna w Europie, cierpienie ludności cywilnej i ogromny wysiłek militarny żołnierzy ukraińskich powinny zmienić postrzeganie Europy Środkowo-Wschodniej przez Zachód. Aby zwiększyć zainteresowanie tym obszarem Europy w kraju i zagranicą, ufundowaliśmy nagrodę specjalną , która jest poświęcona Ukrainie i Białorusi – powiedziała dyrektor Instytutu Pileckiego prof. Magdalena Gawin.
O Międzynarodowej Nagrodzie im. Witolda Pileckiego
Instytut Pileckiego we współpracy z Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu zainaugurował Międzynarodową Nagrodę im. Witolda Pileckiego w zeszłym roku, dla uczczenia 120. rocznicy urodzin Rotmistrza. Witold Pilecki nie bez przyczyny został patronem nagrody – jego raporty z Auschwitz-Birkenau relacjonują zbrodnie dokonywane przez Niemców, opisują konkretne wydarzenia, ale zawierają też dogłębną analizę i humanistyczną refleksję na temat sytuacji w obozie. Międzynarodową Nagrodę im. Witolda Pileckiego otrzymują autorzy najlepszych książek naukowych i reporterskich, które ukazały się w danym roku po polsku lub po angielsku, i dotykają polskiego doświadczenia dwóch totalitaryzmów.
W międzynarodowej kapitule Nagrody zasiadają uznani naukowcy: dr Łukasz Adamski, prof. Richard Butterwick-Pawlikowski, prof. Marek Cichocki, dr Piotr Cywiński (przewodniczący), prof. Magdalena Gawin, prof. Patrycja Grzebyk, prof. Marek Kornat, dr Wojciech Stanisławski i prof. Claudia Weber, jak również korespondent wojenny Jack Fairweather oraz Krzysztof Kosior – przedstawiciel rodziny Patrona Nagrody, prawnuk Witolda Pileckiego.
W 2021 roku Nagrody Pileckiego otrzymali Filip Gańczak za książkę Jan Sehn. Tropiciel nazistów oraz Christina Lamb za głośną pozycję Our Bodies, Their Battlefield: What War Does to Women (wiosną tego roku wydaną również w języku polskim). Nikt wówczas nie wierzył, że za kilka miesięcy tuż obok nas, na Ukrainie, rozpęta się prawdziwe piekło – także piekło kobiet. Właśnie ze względu na toczącą się za naszą wschodnią granicą wojną Instytut Pileckiego ufundował trzecią nagrodę w kategorii specjalnej. Została poświęcona wyłącznie publikacjom na temat trwającej od 2014 roku agresji Rosji na Ukrainę lub trwających od 2020 roku protestów na Białorusi i związanych z nimi represji.
