Na zwołanej we wtorek 19 grudnia 2023 r. w Muzeum Pamięci Sybiru konferencji prasowej prezydent Białegostoku Tadeusz Truskolaski oraz poseł Krzysztof Truskolaski oficjalnie poinformowali o wyróżnieniu Muzeum Pamięci Sybiru najstarszą europejską nagrodą w dziedzinie muzealnictwa: Nagrodą Muzealną Rady Europy 2024.
Decyzja zapadła 5 grudnia 2023 roku na posiedzeniu Komisji Kultury Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy w Strasburgu. Oprócz tego zostaliśmy nominowani do nagrody Europejskiego Muzeum Roku.
Czym są te nagrody i kto je przyznaje?
Na podstawie rekomendacji wypracowanych przez Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy w marcu 1977 roku, stworzono program nagrody dla europejskich muzeów, które promują przestrzeganie praw człowieka, pomagają zrozumieć współczesne problemy społeczne, wspierają różnorodność i dialog, dbają o kolektywną pamięć oraz budują mosty między narodami i kulturami. Na program ten składają się przede wszystkim nagroda Europejskie Muzeum Roku (EMYA) oraz Nagroda Muzealna Rady Europy.
Co roku do programu nagrody zgłaszają się europejskie muzea, które powstały lub gruntownie odnowiły się w ciągu ostatnich trzech lat. Muzeum Pamięci Sybiru w Białymstoku zgłosiło się do konkursu wiosną 2023 roku.
W czerwcu 2023 r. gościliśmy w Białymstoku jurora, którym był Beat Haechler, dyrektor Muzeum Alpejskiego w szwajcarskim Bernie. Zgodnie z zasadami konkursu, zanim jury zebrało się na obrady, muzeum mogło być jeszcze odwiedzone przez innego członka jury, tym razem nieujawniającego się, zachowującego anonimowość.
W listopadzie, w portugalskiej siedzibie Europejskiego Forum Muzealnego, ma miejsce posiedzenie jury, które ustala listę nominowanych do nagrody Europejskie Muzeum Roku – te muzea zostają zaproszone na majowy zjazd do Portimão, w trakcie którego odbywa się uroczysta gala i ujawniany jest zwycięzca.
Z listopadowych rekomendacji jury korzysta na swoim późniejszym posiedzeniu Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy, które w Strasburgu wybiera z kolei laureata Muzealnej Nagrody Rady Europy. Ta właśnie nagroda została przyznana Muzeum Pamięci Sybiru. Jej wręczenie nastąpi w kwietniu w Strasburgu.
Czy białostocka placówka otrzyma także tytuł Europejskiego Muzeum Roku 2024 – dowiemy się w maju.
Na wtorkowej konferencji w Muzeum Pamięci Sybiru prezydent Białegostoku mówił: To muzeum wpisało się znakomicie w mapę nie tylko Białegostoku, Polski, ale i całej Europy. Moim marzeniem było, aby to było muzeum o zasięgu europejskim, a nawet światowym. Muzeum osiągnęło ten sukces, bo było budowane długo, ale z głową, systemowo. W taki sposób, aby była to placówka na miarę XXI wieku, chociaż opowiadająca o sprawach bardzo trudnych.
Głos zabrał następnie poseł Krzysztof Truskolaski: To nasz wspólny sukces. Cieszę się z tego niezmiernie, że dziś możemy razem świętować. Jestem członkiem zgromadzenia Rady Europy od blisko 8 lat. Przyglądałem się wielu inicjatywom, między innymi muzealnym, i marzyłem, by kiedyś móc zaproponować muzeum, które będzie związane z województwem podlaskim, z Białymstokiem.
Dyrektor Muzeum Pamięci Sybiru, prof. Wojciech Śleszyński, podkreślał w swoim wystąpieniu: Muzeum Pamięci Sybiru to miejsce o silnej i niepowtarzalnej tożsamości. Przyciągnęło grupę zaangażowanych i kreatywnych ludzi, którzy tworzyli to muzeum – ten świetny zespół, który tutaj stoi. Od początku miało i ma wsparcie Sybiraków i ich potomków na całym świecie. Przyznanie Muzealnej Nagrody Rady Europy jest dowodem na to, że Muzeum Pamięci Sybiru stoi w jednym szeregu z najlepszymi muzeami Europy. Nasz przekaz ma charakter uniwersalny i dotyczy podstawowych wartości budujących wspólnotę europejską. Myślę, że bez przesady powiem, że jesteśmy dumą Białegostoku. Dzisiaj odwiedzenie muzeum stało się obowiązkiem dla wszystkich turystów, z Polski i zagranicy. Cały czas się rozwijamy, aby być muzeum na miarę XXI wieku.
W imieniu środowiska sybirackiego wypowiedziała się Jolanta Hryniewicka, prezes Związku Sybiraków oddział w Białymstoku: Sybiracy całym sercem i z wyczuciem powagi chwili przyłączają się do gratulacji i są bardzo zadowoleni, że to muzeum, które jest naszym sercem sybirackim, otrzymało taką nagrodę. – Dziękuję Muzeum za współpracę, panu dyrektorowi i wszystkim pracownikom, że mamy tak wspaniałe kontakty, że nasze działania są wspólne.
W ramach konferencji odtworzono wiadomości wideo, jakie potomkowie Sybiraków z różnych krajów przesłali do Muzeum Pamięci Sybiru na wieść o wyróżnieniu.
Krystyna Prażmowska mówiła: Jest mi bardzo miło pogratulować Muzeum Pamięci Sybiru otrzymania Nagrody Muzealnej Rady Europy. Jest dla mnie bardzo ważne, jako córki i wnuczki Sybiraków, by praca Muzeum dalej się rozwijała i pamięć tych, którzy nie przeżyli i tych, którzy przeżyli mimo nieludzkich warunków, była dalej rozpowszechniana w Europie i na całym świecie. Gratuluję, życzę dalszej owocnej pracy i pozdrawiam z Argentyny!
Nagroda Muzealna Rady Europy 2024 zostanie wręczona w kwietniu 2024 roku w Strasburgu. Wtedy też do Białegostoku przywieziona zostanie powiązana z nią statuetka. Jest to rzeźba katalońskiego twórcy Joana Miro „Kobieta z pięknym biustem”. Będzie eksponowana w przestrzeni Muzeum Pamięci Sybiru przez rok, dopóki Rada Europy nie wybierze kolejnego laureata.
Paulina Cylka, Muzeum Pamięci Sybiru