Muzeum Przyrody i Techniki zostało powołane do życia 1 stycznia 2001 roku decyzją Rady Powiatu Starachowickiego. Jest zatem pierwszym muzeum powstałym w XXI wieku w Polsce. Placówka obejmuje obszar 8 hektarów, na którym zlokalizowane są obiekty dwóch chronologicznie następujących po sobie zakładów wielkopiecowych. Pierwszy z nich to Zakład Wielkopiecowy z 1841 roku, w skład, którego wchodzą zachowane budynki dawnej Maszynowni oraz Hali Lejniczej. Pomiędzy nimi znajdował się zespół trzech wielkich pieców, które funkcjonowały do 1901 r.
Najcenniejszym obiektem na terenie Muzeum jest pochodzący z 1899 r. Wielki Piec z zachowanym kompletnym ciągiem technologicznym torowisk kolejowych, wieży gichtowej dostarczającej materiały wsadowe niezbędne do wytopu surówki. Podziw może budzić pajęczyna urządzeń filtrujących i nadmuchowych szczelnie opasujących Wielki Piec, nagrzewnice COWPERA i Halę Spustową. Niezwykle cennym eksponatem w naszym Muzeum jest dmuchawa tłokowa, wyprodukowana w Rydze przez firmę Towarzystwo Akcyjne Budowy Maszyn Braci Klein. Wygaszenie Wielkiego Pieca nastąpiło 19 marca 1968r., tym samym zamknęło ważny rozdział w historii Zakładów Starachowickich i samych Starachowic.
Muzeum to nie tylko metalurgia, ale i historia miasta Starachowice, z którą nierozerwalnie łączą się samochody produkowane przez byłą Fabrykę Samochodów Ciężarowych STAR. Siedziba naszego muzeum – XIX wieczne kompleksy wielkopiecowe – to kolebka Zakładów Starachowickich, których drugim „skrzydłem” była fabryka zbrojeniowa powstała w latach 1921 -1927. Po II Wojnie Światowej w miejsce dział i pocisków artyleryjskich produkowano tam samochody ciężarowe STAR. Nic dziwnego, że Muzeum Przyrody i Techniki jako depozytariusz pamięci o Zakładach Starachowickich pielęgnuje również, „motoryzacyjny” rozdział ich historii. Jeżeli uwzględnimy jeszcze fakt, że w styczniu 2009 roku ostatecznie zniknęła z rynku samochodowego marka Star, to uznamy, że muzeum jest jedynym miejscem, w którym pojazdy te mogą nadal żyć. Pośród najważniejszych eksponatów Techniki Samochodowej wymienić trzeba: pierwszy z całej rodziny STAR 20 oraz terenowy STAR 266R uczestnik X Rajdu Paryż – Dakar z 1988 roku. W 2006 roku Muzeum zakupiło zachowane pozostałości oryginalnego papamobile wyprodukowanego na podwoziu STARA 660M2 na potrzeby Pierwszej Pielgrzymki Jana Pawła II do Ojczyzny w roku 1979. W Muzeum oprócz oryginalnego podwozia można zobaczyć replikę Papamobille, odtworzoną na podstawie dokumentacji. Stara 200 – który za sprawą Pana Antoniego Chmielnickiego – głównego konstruktora FSC, 5 października 2012 r. wzbogacił naszą kolekcję. Oprócz samochodów, w zbiorach muzeum znajdują się części i podzespoły oraz elementy wyposażenia, w tym prototypy, które nie weszły do seryjnej produkcji. Placówka posiada również archiwalia związane z projektowaniem kolejnych modeli Starów. W chwili obecnej trwają usilne starania zmierzające do pozyskania środków, które pozwolą wybudować nowoczesną halę ekspozycyjną, gdzie możliwe będzie zaprezentowanie posiadanych eksponatów w należyty sposób.
W zabytkowym budynku Wieży Ciśnień m.in. można obejrzeć wystawę stałą: wystawę górniczą, poświęconą historii starachowickiego górnictwa rud żelaza. Wystawa „Nim zasypano ostatni szyb” stanowi integralny, chociaż samodzielny składnik stałej ekspozycji Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach. Zlokalizowana jest ona na jednej z kondygnacji budynku Wieży Ciśnień będącej elementem ciągu technologicznego zakładu wielkopiecowego z 1899 roku. Zrealizowana została w roku 2010 ze środków pozyskanych od prywatnych sponsorów.
Przyroda sąsiadująca z techniką jest nierozerwalną częścią Muzeum. W zabytkowym „Kinie Kotłownia” prezentowana jest wystawa paleontologiczna, której najważniejszym elementem jest zbiór skamieniałości – tropów zwierząt żyjących w rejonie Gór Świętokrzyskich przed 200 milionami lat. W ramach projektu „Regio Ferrea” została stworzona nowoczesna wystawa paleontologiczna. Naturalnej wielkości modele płazów i gadów zostały wykonane przez znaną artystkę Martę Szubert. Miary realizmu dopełniają foto-panoramy z wyobrażeniem środowiska naturalnego dla prezentowanych okazów oraz ścieżki dźwiękowe, pozwalające przenieść się odbiorcy o miliony lat w przeszłość.
Archeopark to osada starożytnego hutnictwa żelaza – plenerowa ekspozycja, obejmująca rekonstrukcje osady z początku naszego tysiąclecia. W jej składy wchodzą m.in. piecowisko dymarskie, chaty: kowala, złotnika, bursztyniarza, tkaczki, domy mieszkalne, pogańska świątynia oraz chata legionistów i chata rzymska. Na terenie osady organizowane są, co roku w połowie maja Pikniki Archeologiczne „Żelazne Korzenie” oraz we wrześniu Festyn Historyczny „Od Prasłowian do Polaków”.
Więcej informacji o ekspozycji i zwiedzaniu Muzeum, znajdą Państwo na stronie internetowej Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach: www.ekomuzeum.pl
Serdecznie zapraszamy !!!
Tekst oraz zdjęcia: Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach
