Idea wieczornego i nocnego zwiedzania Muzeum, któremu patronuje Rodzina Ulmów, zrodziła się z potrzeby merytorycznej dyskusji i wymiany opinii w gronie miłośników historii i lokalnego dziedzictwa. Od czasu beatyfikacji Rodziny Ulmów w roku 2023 indywidualne zwiedzanie w ciągu dnia jest znacznie utrudnione ze względu na wzmożone zainteresowanie ekspozycją stałą Muzeum ze strony zorganizowanych grup przybywających do Markowej z różnych regionów Polski. Dlatego „Noc w Muzeum Ulmów” wychodzi naprzeciw potrzebom tych osób, które nie odwiedziły dotąd tego miejsca, a czują potrzebę zapoznania się z tragicznymi faktami z przeszłości i zastanowienia się nad istotą człowieczeństwa, pomocą ludności żydowskiej w czasie Zagłady.
Przez dwa wieczory i dwie noce zwiedzający będą mieli okazję posłuchać opowieści muzealnych przewodników i prelekcji zaproszonych z tej okazji gości i przeżyć chwile refleksji i zadumy. Udział w „Nocy w Muzeum Ulmów” umożliwi jej uczestnikom zapoznanie się zarówno z ekspozycją stałą Muzeum, prezentującą historię Polaków ratujących Żydów podczas II wojny światowej, jak i z wystawą czasową „Błogosławieni Sprawiedliwi, albowiem… Opowieść o Rodzinie Ulmów”. Ta druga, przygotowana przez Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, została otwarta z okazji beatyfikacji Rodziny Ulmów, a jej powstanie było możliwe dzięki rekognicji kanonicznej, to znaczy ekshumacji i rozpoznania doczesnych szczątków czcigodnych sług bożych Józefa i Wiktorii Ulmów oraz ich siedmiorga dzieci. Dokonał tego Instytut Pamięci Narodowej na wniosek ks. arcybiskupa Adama Szala.
Wystawa „Błogosławieni Sprawiedliwi, albowiem… Opowieść o Rodzinie Ulmów” prezentuje przedmioty wydobyte podczas ekshumacji z grobu błogosławionej Rodziny Ulmów na cmentarzu w Markowej, a także te pochodzące z badań archeologicznych przeprowadzonych na terenie pierwotnego pochówku zmarłych, czyli na miejscu zbrodni, obok ich domu. Wśród eksponatów znajdują się m.in. guzik z bluzki Wiktorii Ulmy, którą miała na sobie w chwili śmierci, ziemia, gwoździe i fragmenty trumny wydobyte z miejsca pochówku, a także pocisk i łuska. Dla katolików artefakty te są relikwiami.
Ekspozycja ma niewątpliwie charakter kameralny, zaprasza zwiedzających do prywatnego świata błogosławionej Rodziny Ulmów. Jej twórcy Jarosław Kłaput i Marzena Kruk osadzili ją głęboko w realiach kultury i religii Markowej. Stanowi to kanwę dla zbrodni dokonanej podczas II wojny światowej przez niemieckich żandarmów na Ulmach i ukrywanych przez nich w swym domu członkach rodziny Goldmanów, Didnerów i Grünfeldów. Spotkanie z dziedzictwem Ulmów, najwyższym wymiarem dziedzictwa Markowej, dokonuje się poprzez przekaz pieśni religijnych w wykonaniu markowskiej pieśniarki ludowej Heleny Szpytmy, krewnej Józefa Ulmy. Prezentacja psalmu ludowego stanowi istotne dopełnienie wystawy, która historię heroicznego czynu Ulmów opowiada przez pryzmat kultury, w której urodzili się i w której do momentu tego czynu wzrastali przez całe życie jako członkowie wspólnoty markowian.
Wieczorne zwiedzanie ekspozycji muzealnej zostanie wzbogacone o spotkania i wykłady organizowane we współpracy z Podkarpacką Resursą Kultury Pamięci. W piątek, 4 lipca, Muzeum Polaków Ratujących Żydów będzie otwarte dla zwiedzających w godz. od 19 do 23.30. Dla zainteresowanych zaplanowano zwiedzanie z przewodnikiem o godz. 19 i 21.
Tego dnia o godz. 19 w Zagrodzie-Muzeum Wsi Markowa rozpocznie się Nocne Sympozjum Podkarpackiej Resursy Kultury Pamięci przygotowane w ramach Festiwalu Kultury Pamięci „Markowa – otwarte drzwi”, składające się z trzech sesji.
Sesja I, pod tytułem „Rzecz o Nieszporach Markowskich”, obejmuje prezentację samych „Nieszporów Markowskich”, a także wykład prof. Kazimierza Ożoga pt. „Wielorakie piękno »Nieszporów Markowskich«”. Sesja II będzie panelem poświęconym pamięci wspólnoty wsi Markowa, a sesja III, zatytułowana „Zagroda-Muzeum Wsi Markowa. Park etnograficzny i przestrzeń wspólnoty pamięci”,stanie się debatą na temat tego miejsca. W dyskusji wezmą udział dr Wiesław Skrobot, archeolog, muzealnik regionalista, członek Stowarzyszenia Genius Loci i twórca Pracowni Aktywności Obywatelskiej i Dokumentacji Dziedzictwa w Ostródzie, oraz Waldemar Rataj, dyrektor Muzeum Polaków Ratujących Żydów. Spotkania poprowadzi Andrzej Kuca, dziennikarz jarosławskiego Radia Fara. Wstęp na spotkania Podkarpackiej Resursy Kultury Pamięci jest bezpłatny.
W sobotę, 5 lipca 2025 r. o godz. 18.30 na terenie wystawy stałej Muzeum Polaków Ratujących Żydów odbędzie się projekcja filmu Mariusza Pilisa pt. „Historia jednej zbrodni”. Po projekcji przewidziano spotkanie z dr. Leopoldem Zgodą, filozofem, etykiem, członkiem Polskiego Towarzystwa Naukowego – Akademia Sprawiedliwych. Tego wieczoru Muzeum Polaków Ratujących Żydów będzie czynne w godz. od 21 do 23.30. Zwiedzanie z przewodnikiem o godz. 21. Bilet wstępu na wystawę stałą Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas „Nocy w Muzeum Ulmów” kosztuje 2 zł.
