4 października w bloku 17 na terenie byłego niemieckiego nazistowskiego obozu Auschwitz I otwarto nową austriacką wystawę narodową „Tak daleko, tak blisko – Austria a Auschwitz”.
– Rasizm i antysemityzm to nie jest coś, co spadło z nieba. Auschwitz nie spadło z nieba. Antysemityzm pojawił się w Austrii jeszcze przed marcem 1938 roku, kiedy Niemcy wkroczyli do Austrii i byli entuzjastycznie witani w Wiedniu. Te nasiona, które były wcześniej rozsiane, wzeszły i rozkwitły. Sąsiedzi, którzy wcześniej współistnieli pokojowo, stali się wrogami. Bogacono się na majątku Żydów – powiedział obecny na uroczystości prezydent Alexander Van der Bellen. – Jest naszą wolą i naszym zobowiązaniem, aby zachować w pamięci ofiary. Jest naszą wolą i zobowiązaniem, aby przypominać o tym, że nie tylko ofiary, ale także sprawcy, byli częścią naszego społeczeństwa i zostali przez to społeczeństwo też ukształtowani. I o tyle Austria – cytuję w tym miejscu: “ponosi współodpowiedzialność za cierpienie, które wprawdzie nie państwo jako Austria ale obywatele tego państwa sprowadziło na osoby – dodał prezydent.
Ocalały z Auschwitz Marian Turski podkreślił, że „naród może się uznać za dumny i wielki, jeżeli potrafi nie chować pod dywan tego, co jest wstydem narodowym i tego, z czego nie można się cieszyć i być dumnym”.
– Jeżeli wy potraficie uchronić swoje pokolenie przed tym, co nas spotkało, to jest najważniejsze. Jeżeli wy potraficie utworzyć społeczeństwo, w którym szanowane będą prawa człowieka, w którym nie będzie dehumanizacji tzw. obcego – wtedy uczcicie najbardziej tych, którzy nie mieli szans powiedzieć nic, gdy umierali – zwrócił się do zebranych Marian Turski.
Wicepremier, minister kultury, dziedzictwa narodowego i sportu Piotr Gliński przypomniał, że wystawa została przygotowana przez specjalistyczną instytucję, Narodowy Fundusz Republiki Austriackiej na rzecz Ofiar Narodowego Socjalizmu we współpracy z Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau i jest poświęcona historii tego miejsca, związanej z obywatelami Austrii – ofiar, ale też sprawców dokonanej tu zbrodni ludobójstwa.
Nowa wystawa austriacka „Tak daleko, tak blisko” – Austria a Auschwitz” zastąpiła ekspozycję, która prezentowana była w bloku 17 w latach 1978-2013.
Obok losów austriackich ofiar Auschwitz i ruchu oporu współtworzonego przez austriackich więźniów w obozie koncentracyjnym opowiada także o udziale Austriaków jako sprawców i pomocników w popełnianych tam zbrodniach.
„Od 1938 do 1945 roku Austria była częścią III Rzeszy. Historia Austrii czasów nazistowskich zobowiązuje do upamiętnienia co najmniej 110.000 Austriaków, którzy stali się ofiarami nazistowskiego terroru. Zostali zamordowani, ponieważ byli Żydami, „Cyganami” (Romami i Sinti), osobami niepełnosprawnymi psychicznie lub fizycznie. Byli prześladowani i zabijani za swoje poglądy polityczne lub przekonania religijne, za działalności w ruchu oporu lub też dlatego, że nie odpowiadali panującym normom. 18.000 do 20.000 Austriaków deportowano do Auschwitz, gdzie zostali zamordowani lub zmarli w wyniku panujących w obozie warunków bytowych. Przeżyło jedynie około 1.500.” – czytamy przy wejściu na ekspozycję.
„Historia Austrii w czasach narodowego socjalizmu zobowiązuje również do tego, by przypominać o współodpowiedzialności dużej części ludności za dopuszczanie się zbrodniczych aktów bezprawia. Wśród członków personelu KL Auschwitz było stosunkowo niewielu Austriaków, jednak część z nich pełniła kierownicze funkcje przy organizacji i przeprowadzaniu masowego mordu. Nawet jeżeli kobiety nie miały takiego samego dostępu do stanowisk dających im władzę w systemie obozowym, co mężczyźni, pojedyncze Austriaczki współuczestniczyły w zbrodniach w funkcji nadzorczyń, tzw. aufseherek” – napisano.
Ekspozycję kończy cytat ocalałej z Auschwitz Ruth Kluger: „Mówi się „Nigdy więcej“, a niech Pani zobaczy te wszystkie masakry, które się w międzyczasie wydarzyły. Mówienie, żeby to się już nigdy nie wydarzyło, jest absurdalne.“
Wystawa została stworzona przez zespół naukowo-kuratorski Hannesa Sulzenbachera i Alberta Lichtblaua oraz architekta Martina Kohlbauera, Projekt przebudowy wystawy koordynowali Sekretarz Generalna Narodowego Funduszu Republiki Austrii na rzecz Ofiar Narodowego Socjalizmu Hannah Lessing oraz Szefowa Biura Koordynacyjnego Narodowego Funduszu Claire Fritsch wraz z zespołem.
