8 czerwca 2021 r. w Centrum Edukacyjnym IPN im. Janusza Kurtyki „Przystanek Historia” w Warszawie odbyła się konferencja prasowa, podczas której zaprezentowano główne założenia strony internetowej z notacjami świadków historii. O projekcie opowiadali: Adam Hlebowicz, dyrektor Biura Edukacji Narodowej IPN oraz Konrad Starczewski, naczelnik Wydziału Notacji i Opracowań Multimedialnych BEN IPN.
„Już tak wiele rzeczy nie pamiętam, ale to we mnie żyje, to do mnie wraca. Naprawdę jestem wstrząśnięta, że tyle przeżyłam, aż tyle” – słowa 98-letniej Bogusławy Wejchert, sanitariuszki Batalionów Chłopskich i współuczestniczki akcji ratowania rodziny żydowskiej to motto nowej strony internetowej IPN. Na portalu można obejrzeć relacje obejmujące tematyką okres od dwudziestolecia międzywojennego, poprzez II wojnę światową, do obalenia komunizmu. O swoich doświadczeniach mówią świadkowie historii publicznie znani i nieznani, wojskowi i sanitariuszki, żołnierze i oficerowie, ratujący i uratowani, robotnicy i artyści, przywódcy opozycji antykomunistycznej i anonimowi dotychczas drukarze.
Historia mówiona, która zaczęła się tworzyć od końca XIX wieku, a tak na dobre rozwijać od połowy wieku XX zawsze była tematem dyskusji, czy rzeczywiście jest źródłem, czy jest to materiał, który historycy mogą wykorzystywać w swojej pracy. Odkąd technika pozwoliła nagrywać świadków, właściwie już nikt od tego tematu nie ucieka. Instytut Pamięci Narodowej od roku 2006 zapoczątkował nagrywanie świadków, prowadzenie notacji. W zasobie IPN na ten moment jest ok. 2300 relacji. Dziś jesteśmy świadkami tego ważnego wydarzenia, gdy te opowieści będą docierały do wszystkich zainteresowanych za pomocą portalu opowiedziane.ipn.gov.pl
mówi Adam Hlebowicz, dyrektor Biura Edukacji Narodowej IPN.
Wśród świadków historii są m.in. Mieczysław Kurek – łagiernik, syn legionisty, żołnierza wojny polsko-bolszewickiej, zamordowanego w 1940 r. przez sowietów; Chava Nissimov – pisarka, uratowana z Holokaustu jako mała dziewczynka; Zofia Majewska – świadek rzezi Woli, więźniarka obozów koncentracyjnych Auschwitz oraz Bergen-Belsen; Jadwiga Gawrych – perkusistka, córka polskiego leśnika zamordowanego przez Niemców za ratowanie Żydów; Joanna Duda-Gwiazda – inżynier budownictwa okrętowego, współtwórczyni Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża i NSZZ „Solidarność”; Andrzej Kołodziej – organizator strajków w Sierpniu ’80 na Wybrzeżu, wiceprzewodniczący NSZZ „Solidarność” i „Solidarności Walczącej”.
Historia mówiona od wielu lat jest obecna w Instytucie Pamięci Narodowej. W 2006 r. – dzięki inicjatywie ówczesnego prezesa IPN Janusza Kurtyki – został powołany specjalny zespół zajmujący się nagrywaniem relacji świadków historii. W projekt ten zaangażowano również niemal wszystkie oddziały IPN w całej Polsce. Dzięki temu dysponujemy dzisiaj relacjami kilku tysięcy świadków. Nagrania te były tworzone na przestrzeni kilkunastu lat i mimo różnej jakości technicznej stanowią niezwykle cenny zbiór, którego zasoby będą sukcesywnie udostępniane.
Portal opowiedziane.ipn.gov.pl jest narzędziem, które pozwala na zapoznanie się z archiwalnym zasobem IPN w zakresie historii mówionej. Dzięki temu serwisowi można spojrzeć w przeszłość oczami bardzo wielu osób. Wspomnienia, które przekazali świadkowie, dotykają najważniejszych zagadnień polskiej historii jak II wojna światowa, wywózki Polaków na wschód ZSRS, Zbrodnia Katyńska, ratowanie Żydów przez Polaków w czasie Holokaustu, rzeź wołyńska, Powstanie Warszawskie czy opozycja w PRL oraz wielu innych wydarzeń.
