Rok 2021 był okazją do uczczenia rocznicy 90-lecia udostępnienia publiczności Międzynarodowej Kolekcji Sztuki Nowoczesnej grupy „a.r.”, z której wyrosło Muzeum Sztuki w Łodzi. Jubileusz stał się okazją do postawienia pytania o to, czy instytucja oparta na koncepcji stworzonej przez rewolucyjnych artystów i artystki w pierwszych dekadach wieku XX, nadal ma potencjał tworzenia projektów, które diagnozowałyby współczesność i proponowały odpowiedzi istotne dla przyszłości.
Na ile zbiór zainicjowany prawie wiek temu ma potencjał do ciągłej zmiany w czasach kryzysów i katastrofy klimatycznej? Projekty historyczne, które analizowały genezę powstania instytucji oraz wybrane aspekty jej zbiorów, otrzymały kontrapunkt w postaci wystaw współczesnych artystek, których twórczość rozwijała wątki i motywy historyczne mające niebagatelne znaczenie we współczesnym świecie.
Kulminacją tych działań jest świetnie przyjęta przez publiczność wystawa „Awangardowe muzeum”. Dzięki wypożyczeniom z najwybitniejszych kolekcji światowych (m.in. MoMa, Tate Modern, Van Abbemuseum) prezentujemy historię i zbiory: rosyjskiej sieci Muzeów Kultury Artystycznej, hanowerskiego Kabinett der Abstrakten, założonego w Nowym Jorku Société Anonyme Inc. oraz powstałej w Łodzi Międzynarodowej Kolekcji Sztuki Nowoczesnej grupy „a.r.”. Na wystawie można oglądać dzieła takich artystów jak: Marcel Duchamp, Katherine S. Dreier, Natalia Gonczarowa, El Lissitzki, Kazimierz Malewicz, Piet Mondrian, Pablo Picasso, Man Ray i Aleksander Rodczenko. Wystawie towarzyszy dwujęzyczna publikacja.
W listopadzie MS współorganizowało (wraz z Muzeum Narodowym w Gdańsku) Międzynarodową Konferencję CIMAM czyli największe spotkanie profesjonalistek i profesjonalistów reprezentujących instytucje muzealne sztuki współczesnej i nowoczesnej. W trakcie trzech dni wydarzenia swoje wystąpienia zaprezentowali przedstawicielki i przedstawiciele środowiska muzealnego, badawczego i artystycznego na świecie. Wydarzenie to dało możliwość wymiany myśli i poglądów między specjalistkami i specjalistami na najbardziej palące współcześnie tematy takie jak: ksenofobia czy zagrożenia klimatyczne. Zadawało też pytanie o miejsce i rolę muzeum we współczesnym świecie.
W 2021 roku otwarto także nową odsłonę wystawy prezentującej Kolekcję sztuki XX i XXI wieku. Wystawa „Atlas nowoczesności. Ćwiczenia” to nie tylko kontynuacja wystawy zainaugurowanej w 2014 roku. To także kolejny etap rozpoczętych już kilkanaście lat temu prac nad kolekcją Muzeum Sztuki, których celem jest badanie, reinterpretacja i aktualizowanie znaczeń znajdujących się w niej dzieł. Kolejne prezentacje – od 2008 roku wystawiane w nowej siedzibie Muzeum Sztuki, ms2 – zrywają zarówno z chronologicznym układem dzieł, jak i ideą wystawy stałej. Przygotowana w tym roku odsłona ukazuje instytucję jako zasób, za pomocą którego ciągle na nowo opisywać współczesność.
Wiosną 2021 roku w Muzeum otwarto trzy niezależne wystawy, których cechą wspólną było zaakcentowanie kobiecego punktu widzenia (reprezentowanego przez cztery artystki), silnie akcentującego przemiany społeczne, ekonomiczne i socjologiczne, towarzyszące nam we współczesnym świecie. Nad kluczową dla powstania Muzeum Sztuki rolą gestu obdarowywania zastanawiała się Jasmina Cibic w swojej wystawie „Pałac”. Kluczowym elementem wystawy był film prezentujący ważne, ponadnarodowe, architektoniczne symbole sojuszy politycznych takie jak Pałac Narodów w Gandawie czy warszawski Pałac Kultury i Nauki.
Artystki Céline Condorelli oraz Wendelien van Oldenborgh, w swojej wystawie „Praca, praca, praca (praca)” podejmowały dialog z Salą Neoplastyczną, najważniejszą przestrzenią Muzeum Sztuki, zaprojektowaną w 1948 roku przez Władysława Strzemińskiego. Jednocześnie poprzez swoje dzieła pytały o status i rolę pracy we współczesnym świecie.
Również na przemiany w kontekście pracy zwracała uwagę Agnieszka Kurant podczas swojej indywidualnej wystawy zatytułowanej „Erroryzm”. Artystkę interesowały zjawiska na pierwszy rzut oka niewidoczne lub celowo ukrywane takie jak: przepływy wirtualnego kapitału, niewidzialna praca czy też niejawne formy wyzysku.
Bacznie obserwując teraźniejszości Muzeum nie stroniło od zwracania się ku przeszłości. Wystawa „Czuła uwaga. Urszula Czartoryska wobec fotografii” przywoływała postać wybitnej badaczki, kuratorki i związanej przez wiele lat z Muzeum Sztuki w Łodzi Urszuli Czartoryskiej. Wieloletniej kierowniczki Działu Fotografii i Technik Wizualnych (i twórczyni pierwszego działu poświęconego fotografii w muzeach w Polsce), która zrewolucjonizowała awangardową kolekcję Muzeum Sztuki w Łodzi, włączając w nią zdjęcia reporterskie czy rodzinne fotografie. Wystawa wpisała się w tegoroczny program międzynarodowego festiwalu poświęconego fotografii „Fotofestiwal 2021”, organizowanego w Łodzi już po raz 20.
W tym roku w MS nie zabrakło także fuzji sztuki współczesnej ze sztuką dawną. W interesujący dialog z tradycją wchodziła wystawa „Edward Dwurnik. Korowód i widma historii”, którą była prezentowana w Muzeum Pałac Herbsta. Wystawa była możliwa dzięki darowi prof. Romana Zarzyckiego, który przekazał Muzeum prace Edwarda Dwurnika. Na ekspozycji ekspresyjne dzieła artysty tworzyły nowe konteksty w zestawieniu z dziełami polskich mistrzów XIX wieku z kolekcji Sztuki Dawnej Muzeum, m.in.: Aleksandra Gierymskiego, Jerzego Kossaka czy Jacka Malczewskiego.
Niezwykle aktualnie prezentuje się wystawa „Ziemia znów jest płaska”, którą wciąż można oglądać w przestrzeniach ms1. Skłania ona do refleksji na temat zmieniającej się roli komunikacji i nauki we współczesnym świecie. Wystawa zestawia ze sobą dwa z pozoru sprzeczne porządki jakimi są postęp naukowo-technologiczny i myślenie magiczne.
Do lutego 2022 roku można będzie podziwiać wystawę „Leopold Buczkowski. Przebłyski historii, przelotne obrazki”. Pokaz to pierwsza próba całościowego ujęcia działalności wizualnej pisarza Leopolda Buczkowskiego. Jako artysta, Buczkowski posługiwał się rysunkiem, fotografią, technikami graficznymi, wodnymi i olejnymi, kolażem, a w późnej fazie swojej twórczości także formami przestrzennymi – rzeźbą i asamblażem. Realizacja wystawy była możliwa dzięki niedawnemu pozyskaniu przez Muzeum całej spuścizny artystycznej twórcy.
Rok 2021 to także szereg wydarzeń towarzyszących wystawom, opierających się na wiedzy i doświadczeniu zaproszonych do współpracy wybitnych badaczek i badaczy. To panele dyskusyjne prowadzone zarówno w siedzibie Muzeum jak i transmitowane on-line, pokazy filmów m.in. „Europy” Franciszki i Stefana Themersonów, oprowadzania kuratorskie, w tym te, skierowane do publiczności ze szczególnymi potrzebami, odbywające się w Polskim Języku Migowym czy wzbogacone audiodeskrypcją na żywo. Współprace z wyjątkowymi gośćmi takimi jak Mieke Bal, Olga Drenda czy Filip Springer. To także wydarzenia skierowane do specjalistów z dziedziny muzealnictwa jak organizowana wspólnie z NIMOZ konferencja „O naukowości w muzeum”. To również kontynuacja najlepszych tradycji jaką niewątpliwie jest wręczenie nagrody im. Katarzyny Kobro – w tym roku jej laureatem został Koji Kamoji.
Rok 2021 to również ścisłe współprace z instytucjami wystawienniczymi ze świata. W tym roku wspólnie z partnerami MS otworzyło dwie zagraniczne wystawy: „DIE ÖKONOMIE DES SCHENKENS: Joseph Beuys, Polentransport 1981” w Düsseldorfie oraz „CODEX SUBPARTUM” w Marres Huis voor Hedendaagse Cultuur, Maastricht w Niderlandach. W roku 2021 opublikowało książki poświęcone interesującym tematom oraz aktualnie prezentowanym wystawom: „Bauhaus – nauczanie/nowy człowiek” pod red. Małgorzaty Leyko, „Leopold Buczkowski. Przebłyski historii, przelotne obrazki” pod red. Agnieszki Karpowicz i Pawła Polita, „Katarzyna Kobro. Ruch czasoprzestrzeni” aut. Katarzyny Słobody i Małgorzaty Jędrzejczyk.
