„Polscy sędziowie i prokuratorzy w KL Auschwitz, KL Gross-Rosen, KL Lublin i KL Stutthof” to tytuł opracowania autorstwa Jerzego Dębskiego poświęconego sędziom i prokuratorom, którzy podczas II wojny światowej byli więzieni i w przeważającej większości zginęli w czterech dużych niemieckich obozach koncentracyjnych utworzonych na terenach okupowanej Polski. Książka została wydana przez Muzeum Auschwitz we współpracy z Sądem Apelacyjnym w Krakowie.
– Dziś, po trzech dekadach funkcjonowania Sądu Apelacyjnego w Krakowie, jego Sędziowie i Pracownicy chcieliby przybliżyć sylwetki niektórych z tych Pracowników wymiaru sprawiedliwości, którzy w czasie II wojny światowej walczyli o wolność, byli więzieni i zesłani do obozów koncentracyjnych, zostali zamordowani przez okupantów. W Państwie, którego prawo do niezależności było kwestionowane, szczególnej wagi nabiera pamięć historyczna o tych, którzy stworzyli polskie sądownictwo i zapłacili za to najwyższą cenę – napisał we wstępie Rafał Dzyr, Prezes Sądu Apelacyjnego w Krakowie.
Publikacja składa się z pięciu głównych części. Rozdział pierwszy ukazuje rolę, jaką sędziowie i prokuratorzy odegrali w budowie infrastruktury prawno-ustrojowej nowego bytu państwowego po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku. Rozdział drugi omawia niemiecki system okupacyjny wdrożony na ziemiach polskich po wybuchu II wojny światowej i proces wyniszczania elit, w tym również środowiska sędziowskiego. W kolejnym rozdziale autor przedstawił charakterystykę grupy sędziów i prokuratorów aresztowanych przez gestapo i uwięzionych w obozach koncentracyjnych.
– Główną część opracowania stanowi słownik biograficzny przedstawiający w sposób szczegółowy sylwetki 87 sędziów i prokuratorów, którzy stali się więźniami obozów: Auschwitz, Gross-Rosen, Lublin i Stutthof. Aż 61 z nich zostało zamordowanych lub zmarło w wyżej wymienionych obozach – powiedziała Jadwiga Pinderska Lech, szefowa Wydawnictwa Muzeum.
Już w pierwszym transporcie Polaków deportowanych do KL Auschwitz 14 czerwca 1940 r. znajdował się przedstawiciel środowiska sędziowskiego. „W grupie tej znalazło się dziewięciu adwokatów, czterech sędziów, a sześć osób po ukończeniu studiów prawniczych wykonywało inne zawody, a mianowicie bankowca, ekonomisty, urzędników państwowych i samorządowych oraz nauczyciela” – czytamy w publikacji.
Jednym z nich był Kazimierz Andrysik (nr obozowy 89), absolwent prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, który przed II wojną światową piastował funkcję sędziego Sądu Grodzkiego w Nisku nad Sanem.
„Podczas niemieckiej okupacji 1 listopada 1939 r. w akcji przeciwko polskiej inteligencji w Nisku nad Sanem został aresztowany przez funkcjonariuszy KdS Krakau Grenzpolizeikommissariat Sanig i osadzony w więzieniu w Nisku nad Sanem, po czym przeniesiono go do więzienia na Zamku w Rzeszowie, a 18 maja 1940 r. do więzienia w Tarnowie” – czytamy.
Jak wynika z ustaleń Jerzego Dębskiego, Kazimierz Andrysik był jedynym sędzią, który podjął próbę ucieczki z obozu. Po czterech latach pobytu w Auschwitz, 14 lipca 1944 roku, wraz z trzema innymi więźniami zdołał wydostać się z terenu Auschwitz II-Birkenau.
„Ucieczka miała miejsce w bunkrze utworzonym na tym odcinku obozu. Po przeczekaniu trzech dni w ukryciu i zdjęciu posterunków z Grossepostenkette (duży łańcuch straży) więźniowie kontynuowali ucieczkę w stronę Wisły, a następnie holownikiem Piast dotarli w okolice Krakowa, później statkiem pasażerskim do Nowego Korczyna” – pisze Jerzy Dębski.
Kazimierz Andrysik dołączył do grupy partyzanckiej Armii Krajowej. Przeżył wojnę, zmarł w 1967 roku.
Książka „Polscy sędziowie i prokuratorzy w KL Auschwitz, KL Gross-Rosen, KL Lublin i KL Stutthof” dostępna jest w księgarni online oraz na terenie Miejsca Pamięci.
