Sceny z udziałem kilkudziesięciu aktorów i statystów, animacje 3D, a nawet rekonstrukcję części wielkiej budowli sprzed 7 lat można zobaczyć w filmie dokumentalnym „Rondele – wielka zagadka sprzed 7000 lat”. Jego premiera odbyła się 1 stycznia 2023 r. w TVP Historia.
Pretekstem do stworzenia filmu są odkrywane w ostatnich latach w Polsce monumentalne konstrukcje ziemne zwane rondelami. To najstarsze przykłady monumentalnej architektury w Europie. Były to owalne założenia, składające się z kilku koncentrycznych fos otoczonych palisadą. Przeznaczenie konstrukcji nie jest do końca jasne. Jak przypuszczają badacze, pełniły funkcje miejsca kultu, a jednocześnie forum spotkań lokalnych społeczności. Naukowcy zwracają też uwagę na ich możliwe wykorzystanie do obserwacji astronomicznych.
Na pomysł stworzenia filmu na ten temat wpadł Krzysztof Paluszyński, który otrzymał na ten projekt dofinansowanie z Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej. Konsultantami naukowymi produkcji są archeolodzy: prof. Lech Czerniak z Instytutu Archeologii i Etnologii Uniwersytetu Gdańskiego i prof. Jacek Wierzbicki z Wydziału Archeologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W filmie wystąpi m.in. badaczka rondela – dr Agnieszka Matuszewska z Uniwersytetu Szczecińskiego.
Na potrzeby filmu częściowo odbudowano fragment rondela. Jak przekazał Paluszyński, rekonstrukcja powstała kilkaset metrów od miejsca znalezienia reliktów tego typu budowli w Nowym Objezierzu (woj. zachodniopomorskie), ale tylko na potrzeby zdjęć do filmu i jak mówił wcześniej Nauce w Polsce Paluszyński „praktycznie” już jej tam nie ma.
– Odbudowaliśmy mały fragment tego rondela, tylko w części – podkreślił. Wykorzystując drewniane pale, odbudowano m.in. bramę i część palisady – po 10 m z każdej z jej stron.
Oprócz scen ukazujących życie ówczesnych ludzi, w filmie znajdzie się też animacja trójwymiarowa. Jak wyjaśniał wcześniej Nauce w Polsce Paluszyński, na potrzeby filmu wygenerowano kilkuminutowy „fragment ówczesnego świata.”
– Pokażemy rondel i otoczenie tego rondela – długie domy (to w nich mieszkali jego budowniczowie – Nauka w Polsce) – powiedział Paluszyński. Inna animacja pokaże sposób budowy pradziejowych domów i rondela. Animacje są konsultowane naukowo z ekspertami. Paluszyński zapewnił, że będą nie tylko atrakcyjnie wizualnie, ale i zgodnie z wiedzą naukową.
Rondel odkryty w Nowym Objezierzu, który powstał przed 4800 r. p.n.e. to konstrukcja o średnicy 110 m. Składała się z czterech dookolnych rowów z centralną częścią, która była osłonięta przez trzy palisady. Do wnętrza prowadziły trzy bramy. Badacze ustalili, że funkcjonowała przez około 200-250 lat.
Budowla położona jest w najwyższym punkcie w okolicy, gdzie dziś znajduje się pole uprawne. Zdaniem naukowców musiała być widoczna już z daleka, a z budowli roztaczał się widok na okolicę.
Zagadkowy jest fakt, że rondele funkcjonowały na dość ograniczonym obszarze (Węgry, Austria, Czechy, Słowacja, Niemcy i Polska) i w stosunkowo krótkim czasie, między 4850–4600 p.n.e. W sumie w Europie odkryto ich ponad 180. W 2014 roku w Polsce rozpoznane były tylko trzy tego typu konstrukcje. W marcu 2022 r. archeolodzy poinformowali o odkryciu kolejnych w rejonie Ząbkowic Śląskich. Oznacza to, że ich liczba na ziemiach Polski wzrosła do kilkunastu.
