– Kultura pozwala nam odnaleźć drogę w chaosie, który pojawia się wraz z kryzysem. Dla organizmu społecznego kultura jest tym, czym dla człowieka, jako organizmu biologicznego, jest tlen, którym oddychamy – mówił prof. Jerzy Hausner, ekonomista, odbierając 23 maja na Zamku Królewskim w Warszawie Nagrodę im. prof. Aleksandra Gieysztora. Nagrodę otrzymał również dr Vydas Dolinskas, dyrektor Muzeum Narodowego – Pałacu Wielkich Książąt Litewskich w Wilnie.
Kapituła Nagrody im. prof. Aleksandra Gieysztora uhonorowała prof. Jerzego Hausnera za wszechstronne działania na rzecz wykorzystania i reinterpretacji polskiego dziedzictwa kulturowego, a dr. Vydasa Dolinskasa za pracę na rzecz wzmacniania zaangażowania społeczności litewskiej w ochronę i promocję dorobku kulturowego Rzeczpospolitej Obojga Narodów.
Uroczystość otrzymała patronat Prezydenta RP Andrzeja Dudy. Gala odbyła się po dwuletniej przerwie spowodowanej pandemią.
– Nagroda im. prof. Aleksandra Gieysztora to inicjatywa, która łączy i wyróżnia tych, którzy dbają o dorobek przeszłości, bo wierzą, że warunkiem koniecznym dla zbudowania dobrej przyszłości jest znajomość kontekstu kulturowego, z którego się wywodzimy – podkreśliła Elżbieta Czetwertyńska, prezes Citi Handlowy.
Zwycięzcy XXII i XIII edycji Nagrody im. prof. Aleksandra Gieysztora, ufundowanej przez Citi Handlowy, otrzymali po 50 tys. zł. Nagroda jest przyznawana przez Fundację Citi Handlowy im. Leopolda Kronenberga od 1999 roku za wybitne osiągnięcia, mające na celu ochronę polskiego dziedzictwa narodowego. Wśród dotychczasowych laureatów znaleźli się m.in. Elżbieta i Krzysztof Pendereccy, Anda Rottenberg, Norman Davies, Krystyna Zachwatowicz i Andrzej Wajda.
– Nagradzamy i wyróżniamy ludzi, którzy tworzą kulturę i widzą w dziedzictwie potencjał, bo wierzymy, że należy łączyć świat kultury ze światem biznesu – dodała Elżbieta Czetwertyńska.
W opinii laureata XXII edycji Nagrody, prof. Jerzego Hausnera, ekonomisty z Katedry Gospodarki i Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, kultura jest ścieżką wyjścia z każdego kryzysu, zarówno osobistego, jak wspólnotowego, a sami artyści są niezbędni dla prawidłowego funkcjonowania państwa, bo dostarczają narzędzia krytycznego postrzegania świata.
– Sztuka pozwala zabezpieczyć się przed tym, że niektóre wielkie idee są nieuchronnie wypaczane, kiedy stają się kulturą codzienności. Twórcza interpretacja dziedzictwa kulturowego nas przed tym chroni. Dziedzictwo jako proces nie jest tylko rekonstrukcją, ma być rozwojem, nadawaniem współczesnych znaczeń i funkcjonalności, odtwarzaniem i tworzeniem jednocześnie – zaznaczył prof. Hausner.
Dr Vydas Dolinskas, laureat XXIII edycji Nagrody uważa, że w relacjach między narodami kluczowe jest słowo „wspólne”.
– To słowo łączyło narody Rzeczypospolitej Obojga Narodów w czasach historycznych i łączy spadkobierców tej tradycji także dzisiaj, nie tylko Polaków i Litwinów, ale również Ukraińców, Białorusinów. Słowo „wspólne” eliminuje możliwość konfliktu w sprawie własności historycznego dziedzictwa i tworzy warunki do współdziałania na rzecz porozumienia oraz współpracy – powiedział.
Dr Vydas Dolinskas, dyrektor Muzeum Narodowego w Pałacu Wielkich Książąt Litewskich, od ponad 10 lat ściśle współpracuje z dyrekcjami muzeów w zamkach: Królewskim w Warszawie, na Wawelu w Krakowie, w Malborku. Dr Dolinskas kilka tygodni temu podpisał nową umowę o współpracy z Wawelem, 25 maja podpisze również odnowioną umowę z Zamkiem Królewskim w Warszawie.
– Te zamki były dla nas inspiracją, że odbudowa symbolu wspólnej państwowości Polski i Litwy ma sens. Ich dyrekcje, specjaliści, bardzo nam pomagali i nadal dzielą się doświadczeniem, prowadzimy też wymianę specjalistów. Tak więc tradycja Rzeczpospolitej Obojga Narodów kwitnie dalej w działalności naszych muzeów – powiedział.
Prof. Hausner wskazał, że bez zasobów materialnych nie można dziedzictwa utrzymać i rekonstruować, jednak to wartości niematerialne dają rozwojowi siłę. Zrozumienie tego przez ekonomistów nie jest łatwe, ponieważ ekonomia wyrugowała ze swojego obszaru wszystkie wartości poza użytecznością. Tymczasem wyparcie z uniwersytetów najpierw sztuki, a potem kształcenia humanistycznego unieważnia dawny ideał człowieka światłego i wrażliwego.
– Moja uczelnia kształci ekonomistów, ale nie może ich dobrze kształcić i pomóc im się rozwijać w oderwaniu od kultury, sztuki, artystów. Uczelnia, która nie jest instytucją kultury, jest tylko szkołą zawodową, a nie uniwersytetem. Jeśli nasi studenci nie będą wyczuleni na wartości niematerialne, to nie będą zdolni do ich współtworzenia. Tym samym nie będą samodzielni w myśleniu i w działaniu – podkreślił laureat.
Pod opieką prof. Hausnera studenci Katedry Gospodarki i Administracji Publicznej stworzyli szereg niezwykle oryginalnych projektów artystycznych, m.in. spektakl „Chopin bez fortepianu”, nagrodzony na wielu festiwalach, gdzie fortepianowe partie koncertowe zostały zastąpione poetyckim tekstem.
Rozmowa laureatów Nagrody im. prof. Aleksandra Gieysztora: prof. Jerzego Hausnera i dr. Vydasa Dolinskasa:
