Unikatowa strzelba myśliwska hrabiego Wincentego Krasińskiego, utracona z polskich zbiorów w czasie II wojny światowej i odzyskana w maju br. dzięki działaniom restytucyjnym prowadzonym przez resort kultury, została przekazana do zbiorów Muzeum Historii Polski.
Strzelba to bogato zdobiona broń myśliwska wykonana na początku XIX wieku w warsztacie słynnego francuskiego rusznikarza Jeana Lepage’a.
– Dzisiaj kolejna polska strata wojenna wraca do Ojczyzny. Bardzo piękna, wyjątkowa strzelba myśliwska hrabiego Wincentego Krasińskiego, która została podarowana hrabiemu przez Napoleona Bonaparte. Odnaleziona została w muzeum w Cleveland. Ta strzelba przed wojną należała do zbrojowni w Muzeum Ordynacji Krasińskich w Warszawie, w tym miejscu bardzo charakterystycznym dla polskich strat wojennych. To była największa przedwojenna zbrojownia i jedna z największych przedwojennych bibliotek. Zbiory Muzeum zostały przez Niemców zagrabione. Biblioteka została spalona w sposób celowy, żeby Polska przestała istnieć. To spopielenie Biblioteki Krasińskich jest jednym z najbardziej smutnych momentów, jeżeli chodzi o polskie starty wojenne w kulturze – powiedział wicepremier, minister kultury Piotr Gliński podczas prezentacji odzyskanej strzelby.
Ambasador Marek Brzeziński podkreślił, że historia zabytku, który został odnaleziony w muzeum sztuki w Cleveland, w Ohio, to także zasługa FBI, gdzie działa specjalna komórka zajmująca się poszukiwaniem skradzionych dzieł sztuki.
– Jeżeli jakieś dzieło sztuki, jakiś cenny obiekt zostanie skradziony, FBI poruszy każdy kamień, będzie podążała każdym tropem, zbada każdy dowód, aż znajdziemy to, czego szukamy i zwrócimy prawowitym właścicielom. Fakt, że strzelba wróciła do Polski to dowód na niebywałą siłę partnerstwa pomiędzy naszymi krajami – USA i Polską – stwierdził Brzeziński.
Jak mówił dyrektor Muzeum Historii Polski Robert Kostro podczas uroczystości:
– Muzeum wzbogaciło się o cenną pamiątkę narodową, która znajdzie się na wystawie stałej MHP w galerii Pod Zaborami. Najwłaściwszym miejscem prezentacji strzelby będzie przestrzeń, która gromadzi obiekty będące nośnikami idei niepodległościowej.
Strzelba była częścią kolekcji militariów gromadzonej przez hr. Wincentego Krasińskiego, a następnie przez kolejne pokolenia Krasińskich. Zbiory te, wraz z kolekcją obrazów i rzemiosła artystycznego, stały się podstawą kolekcji Muzeum Ordynacji Krasińskich w Warszawie. Zbrojownia, której zasadniczy zrąb powstał dzięki pasji kolekcjonerskiej hr. Wincentego Krasińskiego, w czasach swojej świetności stanowiła największy zbiór militariów na ziemiach polskich. Zgodnie z drukowanym inwentarzem z 1909 r. w zbrojowni znajdowało się 791 obiektów, wśród nich trzy egzemplarze broni wykonanej przez paryski warsztat Jeana Lepage’a. Strzelba myśliwska hrabiego Wincentego Krasińskiego była unikatem w kolekcji Muzeum Ordynacji Krasińskich ze względu na swoje wyjątkowe walory dekoracyjne.
Niemcy w czasie II wojny światowej celowo i świadomie niszczyli gmach Biblioteki i Muzeum Ordynacji Krasińskich w Warszawie oraz przeważającą część przechowywanych tam zbiorów. Część muzealiów trafiła do Muzeum Miasta Warszawy (Museum der Stadt Warschau), utworzonego decyzją niemieckiego okupanta z połączenia Muzeum Narodowego i Muzeum Wojska. Niemcy potraktowali gmach Muzeum Narodowego w Warszawie jako wielką składnicę skonfiskowanych dzieł sztuki, wśród których były także militaria ze zbrojowni Muzeum Ordynacji Krasińskich w Warszawie, w tym strzelba z kolekcji hr. Wincentego Krasińskiego. Przechowywali je w gmachu Muzeum Narodowego w Warszawie aż do powstania warszawskiego w 1944 r. Następnie niektóre obiekty ze Zbrojowni Muzeum Ordynacji Krasińskich wraz ze zrabowanymi eksponatami z Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie okupanci zapakowali do skrzyń i wywieźli do Niemiec.
W ostatnich dniach II wojny światowej, w końcu kwietnia 1945 r., żołnierze amerykańscy natrafili nieopodal Chemnitz w Saksonii na dziewiętnaście z tych skrzyń. Odnalezione muzealia zostały zabezpieczone i przekazane wojskowym władzom polskim na zachodzie Europy. To, co udało się odnaleźć w radzieckiej strefie okupacyjnej, przewieziono do Warszawy, a obiekty te (często zdekompletowane) znajdują się obecnie w Muzeum Wojska Polskiego i Muzeum Narodowym w Warszawie. Strzelby myśliwskiej ofiarowanej przez Napoleona hrabiemu Wincentemu Krasińskiemu wówczas nie odnaleziono.
Strzelbę zidentyfikował w 2020 r. w repozytorium amerykańskiego muzeum Mariusz Pilus, prezes fundacji Communi Hereditate i badacz współpracujący z Departamentem Restytucji Dóbr Kultury MKiDN. Została ona zakupiona do zbiorów muzeum w 1966 roku. Zgromadzona przez pracowników Departamentu Restytucji Dóbr Kultury MKiDN dokumentacja i bardzo dobra współpraca z The Cleveland Museum of Art umożliwiły odzyskanie tego wyjątkowego dla polskiej historii obiektu. Strzelba – ze względu na swoją wyjątkową wartość historyczną – wzbogaci zbiory Muzeum Historii Polski, którego stała siedziba powstaje na warszawskiej Cytadeli.
