Uroczyście otwarte w 1937 r. Polskie Muzeum w Ameryce było i jest obecnie jedynym muzeum reprezentującym polską historię i sztukę na półkulach Ameryki Północnej i Południowej. Pomyślany przede wszystkim jako Centrum Archiwów, obejmujący niezbadane bogactwo polsko-amerykańskiej historii, pomysł M. Haimana, polsko-amerykańskiego pioniera historii i pierwszego kuratora, wyrósł na profesjonalną instytucję szybko gromadzącą artefakty.
Muzeum powstało w siedzibie Polskiego Związku Rzymsko-Katolickiego w Ameryce. Dzień otwarcia przyciągnął delegatów ze wszystkich oddziałów biurowych PRCUA w całych Stanach Zjednoczonych. Świeżo wybudowana Sala Główna z obszerną sceną i galeriami była wypełniona po brzegi. Obecni byli Joseph Kania, prezes PRCUA, który przeciął wstęgę, burmistrz Chicago Kelly, dyplomaci polscy i francuscy oraz urzędnicy stanu Illinois.
Utworzone miesiąc później Polskie Towarzystwo Historyczno-Muzealne zorganizowało zbiórkę. Cenne dobra kultury polskiej znalazły w PMA wspaniały dom. Można tu podziwiać niespotykany zbiór osobistych rzeczy Tadeusza Kościuszki, dzieła polskich mistrzów malarstwa, zobaczyć rzeźby Stanisława Szukalskiego, mundury wojskowe, ordery, broń, rzadkie książki i listy polskich królów.
Kolejną ważną datą w historii Polskiego Muzeum w Ameryce jest 15 stycznia. Tego właśnie dnia, w 1949 roku, zmarł pomysłodawca utworzenia muzeum – Mieczysław Haiman.
Był człowiekiem renesansu. W młodości wstąpił do korpusu marynarki wojennej Austro – Węgier i podróżował do Chin i Japonii. W 1918 roku postawił stopę na amerykańskiej ziemi. Pracował w polsko-amerykańskich mediach od Bostonu i Buffalo po Chicago. Tutaj prezes PRCUA Joseph Kania poprosił go o kierowanie archiwami Organizacji i pełnienie funkcji pierwszego dyrektora nowo powstałego Muzeum Polskiego. Należał do wybitnych amerykańskich ekspertów naukowych i historycznych. Pisał do ukochanych rodziców żyjących w Polsce piękne, poetyckie listy.
Haiman, tytan pracy, pomógł świeżo otwartemu Muzeum pozyskać Pawilon Polski, który był częścią ekspozycji Światowych Targów Nowojorskich w 1939 roku. To dzięki niemu ta bezprecedensowa, historyczna kolekcja polskiego malarstwa, rzeźby i litografii została zachowana. Dzięki niemu można dziś podziwiać te skarby właśnie w Chicago, w PMA.
Realizując rozliczne projekty Haiman dosłownie zapracował się na śmierć. Jego ostatni raport roczny dotyczący muzeum wyszedł do druku w 1948 r. Jego autor zmarł 15 stycznia 1949 r. Ogromną popularność wśród współpracowników zawdzięczał takim cechom, jak odwaga, życzliwość i poświęcenie.
W panteonie bohaterów polsko-amerykańskich Mieczysław Haiman dołączył do takich gigantów jak Kościuszko i Pułaski.
tekst i foto: Polskie Muzeum w Ameryce
