poniedziałek, 18 listopada, 2024

Wiosenne bajanie: o pisankach słów kilka

Wielkanoc coraz bliżej, wiosna w wersji astronomicznej, kalendarzowej, jak i ludowych wierzeń już do nas zawitała, czas więc najwyższy poopowiadać trochę o wiosennych zwyczajach. Pierwszy odcinek naszego wiosennego bajania: jak odróżnić pisankę od kraszanki?

Nazwy wielkanocnych jaj zależą od sposobu ich barwienia i ozdabiania.

KRASZANKAMI nazywano niegdyś tylko jaja barwione na czerwono (nazwa wywodziła się od słowa krasny, krasa – czerwony, urodziwy). Do barwienia jaj wykorzystywano barwniki będące w zasięgu ręki. Kolor czerwony uzyskiwano z odwaru z robaczków, zwanych czerwcami lub kwiatów hibiskusa.

Jednobarwnie zafarbowane jajka to MALOWANKI. Zielony barwnik uzyskiwano z liści jemioły albo młodego żyta. Fioletowy kolor uzyskiwano barwiąc jajka w wywarze z płatków czerwonej/fioletowej malwy, a brązowy poprzez moczenie w wodzie stojącej w wydrążonym pniu dębowym. Wywar z łupin cebuli lub kory dzikiej jabłoni pozwalał uzyskać różne odcienie żółci, a kora olchy czerń. Buraczki barwiły na kolor bordowy. Intensywność barwy uzyskiwano skracając lub wydłużając czas bawienia skorupki.

Jednobarwne jajko, na którym wyskrobano wzór ostrym narzędziem nazywano SKROBANKAMI. W niektórych regionach, np. na Opolszczyźnie, wzory nanoszone na jajka przypominają misterny koronkowy wzór.

Mianem PISANKI niegdyś określano tylko jajko, na którym przed zafarbowaniem napisano wzór woskiem, a później go usunięto. Dawało to wielobarwny wzór.

Z ciekawszych technik możemy jeszcze wyróżnić NAKLEJANKI lub OKLEJANKI. Mogły przybierać różną formę – naklejanie misternych wzorów z papieru na zafarbowane jajko (np. łowickie) lub oklejanie tzw. „duszą” trzciny (rdzeniem) i kolorową włóczką (na Kurpiach).

Ozdabianie jaj wielkanocnych było zadaniem kobiecym. Okres Wielkiego Tygodnia upływał na tworzeniu wymyślnych wzorów, które były potwierdzeniem umiejętności i gustu młodych panien.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj

Pod naszym patronatem

Pierwsze z cyklu spotkań – prele...

To wydarzenie w Międzyzdrojach otwiera serię spotkań-prelekcji poświęconych szt...

Dwie dusze twórcy ludowego

Otwarcie wystawy: 4 listopada 2024 (wernisaż) wystawa dostępna dla zwiedzającyc...

Ogień. Opowieść o Janis Joplin

Powieść ukazuje burzliwe życie Janis Joplin. W tej wciągającej historii na...

Regionalne Centra Konserwatorsko-Magaz...

20 listopada 2024 r.  10.00–17.00,  Forty Kleparz w Krakowie, ul. Kam...

Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowski...

Temat strat wojennych jest niezwykle ważnym elementem badań nad polskim dziedzi...