piątek, 15 sierpnia, 2025

Wiosenne bajanie: o pisankach słów kilka

Wielkanoc coraz bliżej, wiosna w wersji astronomicznej, kalendarzowej, jak i ludowych wierzeń już do nas zawitała, czas więc najwyższy poopowiadać trochę o wiosennych zwyczajach. Pierwszy odcinek naszego wiosennego bajania: jak odróżnić pisankę od kraszanki?

Nazwy wielkanocnych jaj zależą od sposobu ich barwienia i ozdabiania.

KRASZANKAMI nazywano niegdyś tylko jaja barwione na czerwono (nazwa wywodziła się od słowa krasny, krasa – czerwony, urodziwy). Do barwienia jaj wykorzystywano barwniki będące w zasięgu ręki. Kolor czerwony uzyskiwano z odwaru z robaczków, zwanych czerwcami lub kwiatów hibiskusa.

Jednobarwnie zafarbowane jajka to MALOWANKI. Zielony barwnik uzyskiwano z liści jemioły albo młodego żyta. Fioletowy kolor uzyskiwano barwiąc jajka w wywarze z płatków czerwonej/fioletowej malwy, a brązowy poprzez moczenie w wodzie stojącej w wydrążonym pniu dębowym. Wywar z łupin cebuli lub kory dzikiej jabłoni pozwalał uzyskać różne odcienie żółci, a kora olchy czerń. Buraczki barwiły na kolor bordowy. Intensywność barwy uzyskiwano skracając lub wydłużając czas bawienia skorupki.

Jednobarwne jajko, na którym wyskrobano wzór ostrym narzędziem nazywano SKROBANKAMI. W niektórych regionach, np. na Opolszczyźnie, wzory nanoszone na jajka przypominają misterny koronkowy wzór.

Mianem PISANKI niegdyś określano tylko jajko, na którym przed zafarbowaniem napisano wzór woskiem, a później go usunięto. Dawało to wielobarwny wzór.

Z ciekawszych technik możemy jeszcze wyróżnić NAKLEJANKI lub OKLEJANKI. Mogły przybierać różną formę – naklejanie misternych wzorów z papieru na zafarbowane jajko (np. łowickie) lub oklejanie tzw. „duszą” trzciny (rdzeniem) i kolorową włóczką (na Kurpiach).

Ozdabianie jaj wielkanocnych było zadaniem kobiecym. Okres Wielkiego Tygodnia upływał na tworzeniu wymyślnych wzorów, które były potwierdzeniem umiejętności i gustu młodych panien.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj

Pod naszym patronatem

XIII Festiwal Blues pod Piecem

30 sierpnia 2025 r. o godz. 19.00 – Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach...

Wyniki naboru do projektu “Projektowan...

Narodowe Centrum Kultury rozstrzygnęło nabór do programu szkoleniowego realizow...

Dofinansowanie z Muzeum Historii Polsk...

Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach otrzymało kolejne dofinansowanie. M...

Pierwsze żniwa 1944. Maszyny z fabryki...

Muzeum Narodowe Rolnictwa w Szreniawie zaprasza: W sobotę, 26 lipca, proponu...

„Lato w Hucie 2025”

Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach serdecznie zaprasza do&nb...