Już około 10 tysięcy lat temu na terenie wodzisławskiego Grodziska pojawił się człowiek. Takie fakty potwierdzają najnowsze badania wykopaliskowe prowadzone przez Muzeum w Wodzisławiu Śląskim. Archeolodzy odkryli narzędzia krzemienne i inne półfabrykaty pochodzące z okresu schyłkowego paleolitu i mezolitu.
Naukowcy szukają odpowiedzi między innymi na pytanie kiedy powstał i jak funkcjonował gród zlokalizowany na Grodzisku. Prace koordynowane są przez Muzeum w Wodzisławiu Śląskim, pod kierunkiem Adriana Podgórskiego. W skład zespołu wchodzą także archeolodzy: Katarzyna Brzoza, dr Mirosław Furmanek, Sławomir Kulpa, Jana Gryc – specjalista od wczesnego średniowiecza oraz archeobotanik Agata Sady. Analizy radiowęglowe próbek z grodziska wykonuje dr hab. inż Natalia Piotrowska, profesor Politechniki Śląskiej. W poszukiwania z użyciem detektorów metali zaangażowane jest Stowarzyszenie Historyczno-Eksploracyjne – Śląska Grupa Eksploracyjna.
Badania przeszłości wodzisławskiego Grodziska trwają przez cały rok. Wakacje to najbardziej dogodny czas do prowadzenia prac wykopaliskowych. Dlatego od lipca do września zespół specjalistów odkrywa nową kartę najdawniejszej historii miasta.
– Dziś wiemy, że gród istniał tu w IX wieku, co potwierdzają badania radiowęglowe, ale obecność człowieka stwierdzono tu już o wiele wcześniej, w okresie schyłkowego paleolitu i mezolitu. Specyficzne ukształtowanie terenu sprawiło, że człowiek mógł stąd kontrolować okolicę, uprawiać rolę, hodować zwierzęta czy prowadzić polowania. Nie wiemy jak długo gród był zamieszkiwany. Na dzień dzisiejszy wydaje się, że nie był to zbyt długi okres. Nie znajdujemy potwierdzenia na użytkowanie tego miejsca w kolejnych wiekach. Ślady raczej sporadycznej obecności człowieka pochodzą dopiero z przełomu XV i XVI wieku oraz z czasów późniejszych – podkreśla Sławomir Kulpa, dyrektor Muzeum w Wodzisławiu Śląskim.
Trzysta lat później, półtora kilometra dalej na północny-zachód u podnóża Leśnicy powstało lokacyjne miasto, którym jest dzisiejszy Wodzisław. Trzeba wyraźnie zaznaczyć, że według aktualnej wiedzy była to w znacznej mierze inna grupa społeczna niż autochtoniczna ludność słowiańska żyjąca wcześniej na Grodzisku. Nowa ludność to koloniści pochodzący z zachodniej Europy lub z Czech i Moraw. Byli rzemieślnikami i wprowadzili inny model osadniczy. Proces lokacji miasta wiązał się bowiem z wydaniem szeregu aktów legislacyjnych stopniowo rozszerzając obowiązywanie prawa niemieckiego na daną osadę.
– Podejmując się prac archeologicznych rozpoczęliśmy od analizy danych z lotniczego skanowania całego terenu. To pozwoliło nam uzyskać pełniejszy obraz mało czytelnej w terenie topografii. Niezwykle ważna była także kwerenda źródeł historycznych, w tym kartograficznych. Teraz widzimy, że teren dzisiejszego Grodziska był różnie wykorzystywany gospodarczo. Wiemy, że oprócz istniejącego co najmniej od końca XVI w. młyna, czy folwarku na dość dużym terenie funkcjonowały stawy rybne (w charakterystycznym układzie łańcuszkowym), po których ślady są widoczne w postaci licznych grobli. Dodatkowe badania nieinwazyjne wykonane przed dra. Mirosława Furmanka z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego wskazały, że na majdanie dawnego grodu znajdują się starsze struktury ziemne. Dlatego właśnie w tym miejscu prowadzone są wykopaliska – dodaje archeolog Adrian Podgórski.
– W pracach na terenie grodziska założyliśmy kilka wykopów we wschodniej i centralnej części majdanu. Do tej pory udało się odkryć przede wszystkim obiekt związany z istniejącą tu zabudową naziemną. Pobrane zostały próbki do dalszych analiz laboratoryjnych. Ponadto znaleźliśmy fragmenty ceramiki, którą można datować wstępnie na IX i być może początek X wieku. Jest ona związana z pobytem w tym miejscu ludności słowiańskiej. Podobna ceramika znana jest nam bardzo dobrze z pobliskiego, niemal 6-hektarowego grodziska w Lubomi – mówi Adrian Podgórski, kierownik badań.
– Dzięki dotacji przyznanej przez Miasto Wodzisław Śląski możemy od dwóch sezonów kontynuować badania archeologiczne na terenie dużego i historycznie wielowątkowego obszaru Grodziska. Za nami wiele ciekawych odkryć, ale już mamy zbadany mały wycinek historii tego miejsca. Aby rozpoznać lepiej jego przeszłość konieczne jest założenie większej liczby wykopów, które pozwoliłyby nam poznać tajemnicę żyjących tu przodków – dodaje dyrektor Sławomir Kulpa.
Historia badań Grodziska
Grodzisko jest kompleksem leśnym stanowiącym historyczną część obecnego Wodzisławia Śląskiego. Jego historię próbowali zgłębić już XIX-wieczni kronikarze i badacze. Wśród nich Franz Henke, rektor miejscowej szkoły i autor pierwszej miejskiej kroniki.
Już około 10 tysięcy lat temu na terenie wodzisławskiego Grodziska pojawił się człowiek. Takie fakty potwierdzają najnowsze badania wykopaliskowe prowadzone przez Muzeum w Wodzisławiu Śląskim. Archeolodzy odkryli narzędzia krzemienne i inne półfabrykaty pochodzące z okresu schyłkowego paleolitu i mezolitu.– Henke uznał, że Wodzisław powstał za czasów księcia piastowskiego Władysława Hermana, czyli na przełomie XI i XII wieku. Od imienia tegoż władcy miała się wziąć również nazwa miasta. Według legendy gród miał być zaatakowany przez hordy Tatarów zmierzających na Racibórz w 1241 roku. Broniący się mieszkańcy użyli fortelu, który sprawił, że Tatarzy utonęli w bagnach u podnóża grodu – opowiada Sławomir Kulpa, dyrektor Muzeum w Wodzisławiu.
Na terenie Grodziska zdaniem kronikarza istniał stary zamek, a osadnictwo w tym miejscu trwało do końca XV wieku. Ostatnim właścicielem zamku był książę Jan III Starszy zmarły w 1483 roku, którego rezydencję miał zniszczyć w 1473 roku król węgierski Maciej Korwin.
– Ważną datą w historii badań wodzisławskiego Grodziska był rok 1879. Wówczas to dwaj naukowcy: Rudolf Hirsch – badacz lokalnej historii oraz Rudolf Stöckel – podpułkownik Landwery w stanie spoczynku, archeolog – amator doprowadzili do zidentyfikowania grodziska wodzisławskiego w terenie. Powstał plan obiektu z opisami topograficznymi oraz przekrojami wałów i opisem historycznym. Badacze stwierdzili, że są to pozostałości dawnego grodu, który miał 113 metrów długość i 66 metrów szerokości. Ich zdaniem gród istniał już w okresie panowania Bolesława Chrobrego i w 1241 roku miał być zniszczony przez wojska tatarskie – dodaje dyrektor Sławomir Kulpa.
Po 121 latach intrygująca historia Grodziska zainteresowała kolejne pokolenie badaczy.
– Razem z dr Mirosławem Furmankiem z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego przeprowadziliśmy wykop sondażowy przez wał o długości 11 na 2 metry. Wówczas odkryliśmy w koronie wału węgle drzewne, polepę oraz wiór krzemienny. Po przeprowadzeniu badań wydawało się, że obiekty pochodzą z okresu od XIV do XVII wieku – dodaje dyrektor Kulpa.
Wcześniejsze hipotezy jednak w większości się nie potwierdzają, a historia tego miejsca jest pisana na nowo dzięki trwającym badaniom. Badania wykopaliskowe, jeśli pogoda na to pozwoli, będą prowadzone do września. Potem naukowcy będą opracowywać pozyskane materiały badając historię tego miejsca.
