W sali Malmömässan w szwedzkim Malmö 24 maja odbyła się oficjalna inauguracja wystawy „Auschwitz. Nie tak dawno. Nie tak daleko.” przygotowanej przez Muzeum Auschwitz i hiszpańską firmę Musealia.
Malmö jest jedynym miastem goszczącym wystawę w Skandynawii. Wcześniej ekspozycja była prezentowana w stolicy Hiszpanii oraz w Nowym Jorku i Kansas City w Stanach Zjednoczonych. Łącznie odwiedziło ją już ponad milion osób. W przedsprzedaży w Szwecji kupiono już ponad 35 tysięcy biletów.
W wydarzeniu wzięli udział m.in. minister kultury Szwecji Jeanette Gustafsdotter, przewodnicząca International Holocaust Remembrance Alliance Ann Bernes, przedstawiciele miasta Malmö i regionu Skania, a także reprezentanci instytucji zaangażowanych w stworzenie wystawy.
– Jestem szczególnie wdzięczna Muzeum Auschwitz i firmie Musealia. Razem z lokalnym partnerami w Szwecji udało się wam stworzyć monumentalną wystawę. Przejście przez ekspozycję głęboko porusza. Widząc te wszystkie przedmioty i słuchając o historiach, które nam przekazują, sprawiają, że jest to wystawa, której nie da się zapomnieć. Jestem pewna, że będzie to ważne doświadczenie dla każdego odwiedzającego, szczególnie dla tysięcy uczniów – powiedziała minister Jeanette Gustafsdotter
– Dla mnie wzorem był mój ojciec. W 1943 r., kiedy niemiecki rząd zdecydował o deportacji duńskich Żydów, rozpoczęła się operacja ratunkowa. Przepływając Sund w łodziach rybackich mój ojciec i wielu innych ludzi przewozili Żydów do bezpiecznej Szwecji. On nie obserwował wydarzeń biernie, tylko zareagował i podjął działanie – dodała minister
Dyrektor Muzeum Auschwitz dr Piotr M. A. Cywiński podkreślił, że wystawa pokazuje historię obozu koncentracyjnego i ośrodka zagłady Auschwitz w bardzo szerokim kontekście: – To może pomóc, w szczególności młodemu pokoleniu, nie tylko w zrozumieniu mechanizmów, które doprowadziły do tragicznych wydarzeń w Auschwitz ponad 80 lat temu. W dzisiejszej szczególnej sytuacji przesłanie tej wystawy staje się jeszcze ważniejsze, gdyż pozwala ona zrozumieć także liczne odniesienia i porównania historii Auschwitz do współczesnych tragedii i dramatów. Jeżeli dla nas, Europejczyków, II wojna światowa jest punktem odniesienia, do tego, co w tej chwili obserwujemy w mediach, możemy zrozumieć, dlaczego Holokaust stał się po wojnie punktem odniesienia dla tak wielu żydowskich rodzin, które doświadczały aktów antysemityzmu.
– W dzisiejszym świecie, w którym widzimy powrót okrutnych scen wojennych w Europie, w której Rosja napadła niewinną Ukrainę, ale w którym obserwujemy także niepokojące objawy rasizmu, antysemityzmu, wpływy ideologii nienawiści, Auschwitz musi pozostać czytelnym znakiem ostrzeżenia. Znak ten musi prowadzić nas wszystkich do odrzucenia pokusy obojętności, do wzmożenia w nas wszystkich moralnego niepokoju, a także do działań na rzecz świata bardziej sprawiedliwego, pokojowego, ludzkiego – podkreślił.
– Przed pandemią liczba odwiedzających Miejsce Pamięci Auschwitz ze Skandynawii sięgała nawet prawie 100 tys. osób rocznie. Jednak o wiele więcej osób, z wielu powodów, nigdy nie będzie w stanie odwiedzić Miejsca Pamięci. Wystawa w Malmö to wyjątkowa okazja do spotkania z tą historią, a będzie to jedyna prezentacja ekspozycji w Skandynawii – powiedział dyrektor generalny Musealia i dyrektor wystawy Luis Ferreiro.
– Jesteśmy tu, by opowiedzieć szczególną historię – bardzo trudną, ale konieczną – o tym, jak mogło powstać takie miejsce. Tylko nadanie sensu naszej przeszłości jest sposobem na na dogłębne zrozumienie naszej teraźniejszości – dodał.
Wystawa „Auschwitz. Nie tak dawno. Nie tak daleko.” powstała we współpracy Musealia oraz Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau. Kuratorami tej wyjątkowej ekspozycji są międzynarodowej klasy eksperci: dr Robert Jan van Pelt, dr Michael Berenbaum i Paul Salmons, którzy ściśle współpracowali z historykami i kuratorami z Centrum Badań Muzeum Auschwitz z dr. Piotrem Setkiewiczem na czele.
Ekspozycja przedstawia kolejne etapy rozwoju nazistowskiej ideologii i opisuje transformację Oświęcimia, zwykłego polskiego miasta, w którym nazistowskie Niemcy w czasie okupacji utworzyły największy obóz koncentracyjny i ośrodek zagłady, gdzie zamordowano ok. miliona Żydów oraz dziesiątki tysięcy osób innych narodowości.
Wśród ofiar Auschwitz znajdowali się także Polacy, Romowie i Sinti, sowieccy jeńcy wojenni, a także inne grupy prześladowane przez nazistowską ideologię, jak: osoby niepełnosprawne, aspołeczne, Świadkowie Jehowy czy homoseksualiści. Ponadto na wystawie zobaczyć można przedmioty ukazujące świat sprawców – esesmanów, którzy stworzyli i zarządzali tym największym niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym i zagłady.
Publiczność w Malmö na ok. 1,5 tysiącu metrów kwadratowych może zobaczyć kilkaset przedmiotów pochodzących w większości ze Zbiorów Miejsca Pamięci Auschwitz. To m.in. osobiste rzeczy należące do ofiar, jak walizki, okulary czy buty. Pokazane zostaną także betonowe słupy stanowiące część ogrodzenia obozu Auschwitz; fragmenty oryginalnego baraku dla więźniów obozu Auschwitz III-Monowitz; biurko oraz inne przedmioty należące do pierwszego i najdłużej sprawującego swoją funkcję komendanta obozu Auschwitz Rudolfa Hössa; maska gazowa wykorzystywana przez SS; litografia przedstawiająca twarz więźnia autorstwa Pabla Picassa.
Oprócz tego na wystawie znajdują się pojedyncze obiekty wypożyczone z ponad 20 instytucji, muzeów i kolekcji prywatnych na całym świecie, w tym z Yad Vashem, United States Holocaust Memorial Museum, Wiener Library oraz miejsc pamięci Buchenwald, Mauthausen i Sachsenhausen i Westerbork.
Dzięki współpracy twórców wystawy z lokalnymi muzeami możliwe było włączenie do ekspozycji przedmiotów i historii ukazujących lokalne powiązania podkreślające znaczenie historii Auschwitz dla mieszkańców Skandynawii. To m.in. historia duńskich Żydów uciekających do Szwecji, postać szwedzkiego dyplomaty Raula Wallenberga, który ratował Żydów na Węgrzech, a także akcja pomocy więźniom obozów koncentracyjnych przeprowadzona wiosną 1945 na zlecenie rządu Szwecji znana pod nazwą „białe autobusy”.
Prezentacja wystawy „Auschwitz. Nie tak dawno. Nie tak daleko.” w Malmö jest możliwa dzięki współpracy instytucjonalnej miasta, regionu Skania oraz zaangażowaniu Forum for Living History jako partnera edukacyjnego. W Szwecji wystawa jest prezentowana dzięki lokalnemu partnerowi, firmie Nordic Exhibitions.
Podczas prezentacji wystawy w Szwecji zaplanowano również bogaty program kulturalny. Są to m.in. wykłady, prelekcje i inne wydarzenia, podczas których ocalali i eksperci będą dzielić się swoimi spostrzeżeniami na temat historii obozu Auschwitz i Holokaustu. Do udziału w programie edukacyjnym zaproszono również tysiące uczniów, którzy będą mogli bezpłatnie zwiedzić wystawę.
Ekspozycję „Auschwitz. Nie tak dawno. Nie tak daleko.” można oglądać w Szwecji do końca września. Więcej informacji na stronie auschwitz.net.
