W Muzeum Narodowym w Szczecinie – Muzeum Tradycji Regionalnych można już oglądać mobilną, wielkoformatową wystawę pt. „Zabytki z toru wodnego Szczecin – Świnoujście”. Ekspozycja przygotowana przez Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu poświęcona jest eksponatom wydobytym podczas modernizacji toru.
Podczas inwestycji pn. „Modernizacja toru wodnego Świnoujście-Szczecin do głębokości 12,5 metra”, realizowanej przez Urząd Morski w Szczecinie, zostało wydobyte 100 ton obiektów zabytkowych, co jest ewenementem w powojennej historii naszego kraju. Efekt końcowy osiągnięty został dzięki ścisłej współpracy Dyrektora Urzędu Morskiego w Szczecinie z Zachodniopomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków oraz Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu i Zachodniopomorskim Stowarzyszeniem Dziedzictwo Morza.
Podczas tej jednej z największych, w powojennej historii Polski, realizowanej na terenie Pomorza Zachodniego inwestycji, dzięki współpracy archeologów, muzealników oraz pasjonatów udało się zidentyfikować wiele wydobytych przedmiotów, pomimo że były to tzw. obiekty nowożytne lub militarne. Na wystawie prezentowana jest historia oraz teraźniejszość wydobytych w czasie prac, niejednokrotnie absolutnie wyjątkowych, obiektów. Podczas trwania inwestycji wydobyto 44.053 szt. przedmiotów ferromagnetycznych (o masie ponad 20 kg), w tym 1.687 szt. obiektów niebezpiecznych.
Prace archeologiczne były prowadzone pod kierownictwem Aleksandra Ostasza. Brali w nich udział członkowie Zachodniopomorskiego Stowarzyszenia Dziedzictwo Morza, pracownicy Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu, Kazimierz Kotlewski – archeolog podwodny, Lech Trawicki – archeolog podwodny, Lech Kocela – kierownik działu historii żeglugi z Muzeum Narodowego w Szczecinie, Andrzej Kocewicz i inni.
Wszystkie znaleziska były pochodzenia luźnego, nie zakładano żadnego stanowiska archeologicznego. Efekty prac prowadzonych przy pogłębianiu toru wodnego Świnoujście-Szczecin nie raz wszystkich zaskakiwały. Prowadzone działania zaowocowały uratowaniem wielu, nierzadko niezwykle cennych zabytków, zarówno techniki militarnej, jak i – przede wszystkim – morskiej. Podczas prowadzonych na torze prac saperskich najwięcej spośród znalezionych i wydobytych obiektów stanowiły elementy różnego rodzaju jednostek pływających. Nurkowie natrafili na około 100 szt. różnego rodzaju i wielkości kotwic. Wydobywali zarówno te o ciężarze kilku kilogramów, jak i takie o masie kilku ton. Wśród nich zdarzały się różnego rodzaju unikaty, jak np. kotwice admiralicji, które w prostej linii wywodzą się jeszcze ze starożytności. Najwięcej było różnego typu i wielkości patentowych, bezpoprzeczkowych kotwic Halla. Większość trafiła do Kołobrzeskiego Skansenu Morskiego.
Podczas prac saperskich nurkowie zlokalizowali i wydobyli kilkanaście różnego rodzaju i wielkości stalowych boj. Wyciągnęli również różnego rodzaju przedmioty, związane z lokalnym rybołówstwem lub szeroko rozumianym przemysłem połowowym. W wodzie znajdowali nie tylko zabytki, ale również różnego rodzaju przedmioty niebezpieczne (m.in. miny, bomby, amunicję oraz niewypały i niewybuchy – wydobyto 1.687 sztuk).
Wydobyto także wiele różnego rodzaju i typu uzbrojenia, w tym broń i osobiste wyposażenie żołnierzy. Wśród pozostałości pamiętających czasy II wojny światowej na pewno należy wymienić wydobyte elementy niemieckiego pancernika kieszonkowego Lützow, zbombardowanego przez brytyjskie samoloty 16 kwietnia 1945 r. w Świnoujściu, w Kanale Piastowskim, m.in. bombami Tallboy. Kolejną ciekawostką są pozostałości amerykańskiego, czterosilnikowego samolotu bombowego dalekiego zasięgu Boeing B-17 Flying Fortress.Podczas prac na torze wodnym zostały znalezione i wydobyte różne elementy samolotu m.in. trójłopatowe śmigło, gwiazdowy silnik lotniczy Wright R-1820-97 Cyclone serii G oraz wielkokalibrowy karabin maszynowy Browning 50 cal M2 (Nr 1183636). Bombowiec Boeing B-17G, o numerze płatowca 44-8046, został zestrzelony 7 października 1944 roku podczas nalotu na fabrykę benzyny syntetycznej w Policach. Na pokładzie znajdowało się 11 członków załogi, 4 do dzisiaj jest uważanych za zaginionych.
Wystawa składa się z 25 plansz. Każda plansza ma wymiary metr na metr, jest z PCV (5 mm) i posiada 4 otwory – po jednym w każdym rogu. Istnieje możliwość zaprezentowania filmu, zrobienia prelekcji lub przeprowadzenia multimedialnego pokazu zdjęć. Zainteresowane prezentacją wystawy muzea, instytucje lub firmy proszone są o kontakt z Aleksandrem Ostaszem, email: alekost@wp.pl , tel. 601 402 400.
Wystawa powstała pod patronatem i przy współpracy Ministerstwa Infrastruktury oraz dzięki zaangażowaniu i pomocy Urzędu Morskiego w Szczecinie, Zachodniopomorskiego Stowarzyszenia Dziedzictwo Morza, Stowarzyszenia Miłośników Latarń Morskich, Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu, portalu Polska Morska, Klastra Morskiego Pomorza Zachodniego, Urzędu Żeglugi Śródlądowej w Szczecinie i Wrocławiu, Zarządu Morskich Portów Szczecin i Świnoujście S.A. oraz konsorcjum wykonawczego robót na torze DIVO (spółka joint venture, utworzona przez firmy Dredging International oraz Van Oord).
Dyrektor Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu, Aleksander Ostasz, składa szczególne podziękowania za pomoc w powstaniu wystawy Urzędowi Morskiemu w Szczecinie, konsorcjum firm DIVO, a także Wojciechowi Stecko, Robertowi Szelidze z L -Team, Andrzejowi Kocewiczowi z UW Service, Grzegorzowi Sierockiemu „Trooper85”, Arkowi Siewierskiemu „Woodhaven”, Andrzejowi Ditrichowi, Januszowi Lemieszkowi, Michaelowi Polczyńskiemu z DPAA, Piotrowi Brzezińskiemu, Piotrowi Witowi, Mirosławowi Skwiotowi oraz pracownikom Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu, a szczególnie Marcinowi Bojanowskiemu i Mirosławowi Macko.
Inwestycja, związana z modernizacja toru wodnego Świnoujście-Szczecin, jest realizowana przez Urząd Morski w Szczecinie i obejmuje pogłębienie toru wodnego do 12,5 m, na odcinku ok. 62 km. Dzięki temu zostanie zapewniona dostępność szczecińskiego portu dla określonej grupy dużych statków. Projekt jest realizowany przy współudziale środków Unii Europejskiej, w ramach Programu Operacyjnego „Infrastruktura i Środowisko” na lata 2014-2020, a jego całkowita wartość wynosi ok. 1,9 mld złotych. Inwestycja zakończy się w 2022 r.
