W najbliższy piątek i sobotę (2-3 września) odbędzie się III Zjazd Rodzin. Na zaproszenie Instytutu Pileckiego kilka pokoleń potomków „Zawołanych po Imieniu” spotka się w malowniczym Folwarku w Łochowie. W dwudniowym programie Zjazdu przewidziane są zajęcia integracyjne oraz warsztaty, a głównym hasłem jest m i ę d z y p o k o l e n i o w o ś ć. Opracowane są głównie z myślą o najmłodszym pokoleniu, bowiem to ono ma nieść rodzinną historię. Przede wszystkim chodzi jednak o wspólnie spędzony czas – dla niektórych będzie to pierwszy kontakt z innymi Rodzinami, część spotka się drugi lub trzeci raz.
„Zawołani po Imieniu” to program Instytutu Pileckiego upamiętniający Polaków zamordowanych przez Niemców za pomoc skazanym na eksterminację Żydom. Od pierwszego upamiętnienia w 2019 r. we wsi Sadowne przywrócono pamięć o 62 osobach – w siedmiu województwach, 16 powiatach, 26 gminach, siedmiu miastach, 19 wsiach.
Najważniejszym filarem Programu jest oczywiście „zawołanie po imieniu” tych, którzy ponieśli śmierć za pomoc. Niezwykle istotna jest także aktywizacja samorządowców i mieszkańców, skoncentrowanie ich uwagi wokół pamięci o „Zawołanych”. Jednak od początku kwestią ogromnej wagi była integracja rodzin „Zawołanych”, kilku pokoleń połączonych doświadczeniem podwójnej straty, nie tylko pozbawionych rodziców, dziadków, rodzeństwa, a w konsekwencji także dzieciństwa, lecz także skazanych na trwające wiele dekad milczenie. Zamysłem Instytutu Pileckiego było nawiązanie bliskiego kontaktu z potomkami „Zawołanych”, ale także zintegrowanie ich między sobą.
Pierwszy Zjazd Rodzin Zawołanych po Imieniu miał miejsce w 24 listopada 2019 roku w Broku nad Bugiem, drugi z uwagi na pandemię odbył się dopiero 25 września 2021 roku – w Sali Kolumnowej Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. III Zjazd rozpocznie się w najbliższy piątek (2 września), zakończy w sobotę (3 września), a Rodziny spotkają się w Folwarku Łochów, położonym w samym sercu Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego. Bogaty program wydarzenia obejmuje m.in. warsztaty edukacyjne. Rok temu ich wiodącym tematem była odpowiedzialność zbiorowa, którą posługiwali się Niemcy, by niszczyć lokalną wspólnotę, teraz kładziemy szczególny nacisk na pokoleniową transmisję pamięci i wychowanie nowego pokolenia kustoszy rodzinnej historii. Pracownicy Instytutu Pileckiego będą zachęcać uczestników do samodzielnego pogłębiania wiedzy, tworzenia i poszerzania rodzinnego archiwum, dostarczając im do tego odpowiednie narzędzia; zostanie też zaakcentowane znaczenie obecności „Zawołanych po Imieniu” w przestrzeni medialnej (w tym w mediach społecznościowych).
Odnosząc się do wiodącego tematu III Zjazdu Rodzin prof. Magdalena Gawin, dyrektor Instytutu Pileckiego i pomysłodawczyni Programu „Zawołani po Imieniu” powiedziała:
– Agresja Rosji na Ukrainę i przyjęcie ogromnej fali uchodźców uświadomiły nam, że pomoc ludności cywilnej w razie konfliktu zbrojnego jest na wagę złota. Karanie śmiercią za pomoc wydarzyło się raz w historii i nie może powtórzyć się nigdy więcej. Dlatego musimy zadbać o międzypokoleniową transmisję pamięci.
Oficjalne obchody rocznicy wybuchu II wojny światowej skupiają się na historycznych wydarzeniach, zniszczeniu Państwa Polskiego, cierpieniu całego narodu, ale wrzesień 1939 roku oznaczał też osobną tragedię dla każdej rodziny, każdego człowieka. Zniszczona lub skradziona własność, śmierć najbliższych, zerwane więzi rodzinne i sąsiedzkie, osierocenie, poczucie krzywdy stały się udziałem nie tylko pokolenia, które bezpośrednio ich doświadczyło, ale i następnych. W rodzinach „Zawołanych” trauma ta jest niezwykle silna, stąd właśnie wzięła się potrzeba stworzenia platformy, na której mogą nawiązać relacje, wymienić się doświadczeniem.
– Przez całe życie nie mówiłam nikomu o tym, co mnie spotkało. Ja nie byłam w stanie opowiedzieć tej historii – mówiła w czasie zeszłorocznego Zjazdu Anna Radwańska, córka upamiętnionej w Ostrowi Mazowieckiej Lucyny Radziejowskiej, aresztowanej przez Niemców na jej oczach i osadzonej w Auschwitz-Birkenau. Rozpoznanie tej trudności w mówieniu o przeszłości pokazało jak ważna jest integracja Rodzin.
W ubiegłorocznym Liście Otwartym przedstawiciele Rodzin pisali: „Mamy świadomość, że są jeszcze w Polsce rodziny, które mierzą się z takimi doświadczeniami jak nasze. Zachęcamy, aby zgłaszały się do Instytutu Pileckiego. Wołajmy po imieniu, bo bohaterowie zasługują na naszą pamięć!”
