Burmistrz Brzeszcz oraz Fundacja Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau zapraszają w dniu 15 sierpnia 2023 r. o godzinie 10:00 na uroczystość symbolicznego złożenie kwiatów oraz upamiętnienia powstania podobozu KL Auschwitz – Jawischowitz.
Przy pomniku ofiar tego podobozu, będzie można złożyć wiązanki , zapalić znicze i chwilą ciszy przypomnieć te tragiczne wydarzenia sprzed 81 lat.
Uroczystość odbędzie się:
Miejsce Pamięci – Pomnik upamiętniający ofiary podobozu KL Auschwitz – Jawischowitz
Park Miejski przy ul. Dworcowej w Brzeszczach
Miejsce Pamięci – GPS N 49.97283 E 19.13755
Parking – GPS N 49.97297 E 19.13992
RYS HISTORYCZNY
Po napaści Niemiec na Polskę, we wrześniu 1939 roku Państwo Polskie przestaje istnieć, a cały nasz kraj zostaje wykreślony z map Europy. Nasz narodowy majątek zostaje zagrabiony i zaanektowany przez Nazistowskie Niemcy. Już początkiem 1940 roku „Państwowa Kopalnia Węgla Kamiennego Brzeszcze Jawiszowice” przechodzi pod okupacyjny zarząd niemiecki i ze zmieniona nazwą „Steinkohlenbergwerk Brzeszcze – Schachtanlagen Brzeszcze und Jawischowitz” wchodzi w skład niemieckiego koncernu „Herman Goring Werke”.
Początkiem 1942 roku koncern HGW chcąc zwiększyć zatrudnienie na kopalni buduje na polach w Jawiszowicach obóz barakowy z przeznaczeniem dla robotników przymusowych. Jednak w czerwcu 1942 roku podpisuje z głównym urzędem SS umowę na podstawie której, obóz KL Auschwitz ma dostarczyć 6 tysięcy więźniów do pracy w kopalni. Już w lipcu pusty jeszcze obóz dla pracowników przymusowych zostaje oddany pod zarząd i kierownictwo obozu KL Auschwitz i nadzór nad nim przejmuje całkowicie SS. Obóz zostaje przystosowany do osadzenia w nim więźniów, powstaje ogrodzenie z podwójnego rzędu drutów kolczastych i budowane są wieże strażnicze.
15 sierpnia 1942 roku do obozu KL Auschwitz- Jawischowitz zostaje skierowany pierwszy transport 150 więźniów niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady KL Auschwitz. Są to Żydzi deportowani do KL Auschwitz z Francji – to pierwszy przypadek w niemieckim nazistowskim systemie obozowym wykorzystania więźniów do przymusowej niewolniczej pracy pod ziemią.
Z czasem przybywają kolejne transporty więźniów i w 1944 roku obóz osiąga stan maksymalny ponad 2500 osadzonych. Są to więźniowie pochodzący z krajów całej ówczesnej okupowanej Europy jak Polska, Francja, Holandia, Czechy, Słowacji, Włochy, Belgia, Węgry, była Jugosławia, Rosja, Austria, Ukraina, Niemcy – głównie w 95-ciu % to Żydzi ale też więźniowie pochodzenia nieżydowskiego.
Warunki pracy więźniów i życia w obozie były bardzo ciężkie i panowała w nim wysoka śmiertelność, odbywały się też częste selekcje więźniów, ci niezdolni do pracy byli odsyłani do KL Auschwitz-Birkenau gdzie najczęściej kierowano ich od razu do komór gazowych lub na uśmiercenie dosercowym zastrzykiem fenolu. Stan liczbowy więźniów był na bieżąco uzupełniany nowymi transportami z obozu głównego.
18 -19 stycznia 1945 roku około 1900 więźniów zostało ewakuowanych i ruszyło w „Marsz Śmierci”. Kilkudziesięciu więźniów niezdolnych do marszu pozostało w obozie i 27 stycznia zostało oswobodzonych przez żołnierzy sowieckich.
Nie jest dokładnie ustalona liczba ofiar niemieckiego nazistowskiego obozu KL Auschwitz-Jawischowitz, ale pochłonął on życie kilku tysięcy więźniów z czego co najmniej około 2 tysięcy ludzi zginęło tylko w następstwie przeprowadzanych w obozie selekcji i egzekucji po nich. Najtragiczniejszą karta istnienia tego podobozu było to że Niemcy osadzili w nim także 150 dzieci. Wg. obozowych władz SS dzieci z ich mniejszymi dłońmi bardziej nadawały się do sortowania wydobytego węgla. Mieszkańcy Brzeszcz i Jawiszowic, pomimo groźby kary śmierci czy osadzenia w obozie potajemnie dostarczali więźniom żywność, lekarstwa, przenosili korespondencje – grypsy pomagało w ucieczkach. Górnicy pracujący wraz z więźniami na kopalni bardzo często wykonywali za nich prace i dzielili się z więźniami swoim jedzeniem.
Dziś KL Auschwitz – Jawischowitz to Miejsce Pamięci, którym opiekuje się nasza Fundacja. Po podobozie zachował się oryginalny budynek łaźni obozowej i oryginalna betonowa latarnia w miejscu placu apelowego, a w 1983 roku na terenie podobozu powstał pomnik upamiętniający jego ofiary. Przy budynku obozowej łaźni stoją kopie betonowych figur wykonanych w 1944 roku na zlecenie kierownictwa obozu przez więźnia Jacquesa Markiela, oryginały znajdują się się w Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau.
Źródło: Fundacja Pobliskie Miejsca Pamięci
