„Wkład Polaków w światowe dziedzictwo techniczne i naukowe” oraz „Źródła energii cywilizacji – historia paliw kopalnych i Ignacy Łukasiewicz – pionier przemysłu naftowego” – to dwie nowe wystawy Narodowego Muzeum Techniki w Warszawie. Od 1 stycznia 2023 r. placówka będzie współprowadzona przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministra Edukacji i Nauki oraz Miasto Stołeczne Warszawa.
Wkład Polaków w światowe dziedzictwo techniczne i naukowe
W przeszłości leży klucz do przyszłości – to najważniejszy, budujący naszą narodową dumę i tożsamość, przekaz wystawy głównej Narodowego Muzeum Techniki zatytułowanej Wkład Polaków w światowe dziedzictwo techniczne i naukowe.
Po wstępnym przedstawieniu, w układzie chronologicznym – od czasów prehistorycznych, przez średniowiecze i oświecenie, aż do czasów najnowszych – długiej historii rozwoju techniki, szczegółowo ukazuje ona najistotniejsze osiągnięcia inżynieryjne i naukowe Polaków pomiędzy XVII a XX wiekiem. Uświadamia, jak ważną rolę w rozwoju światowej myśli technicznej odegrali nie tylko Mikulicz, Dzierżon, Białecki, ale także wielu innych polskich wielkich inżynierów, by ich nazwiska i wynalazki, które niegdyś rozsławiły polską naukę i technikę, na powrót znalazły należyte miejsce w powszechnej świadomości. Zwraca uwagę na fakt, iż nawet najtrudniejsze dziesięciolecia zaborów i wojny nie zdławiły polskiego potencjału i że nasz dorobek zawdzięczamy także przedstawicielom mniejszości narodowych w kraju oraz Polakom działającym na emigracji, którzy jednak zawsze podkreślali swoją polską tożsamość.
Najodleglejsze czasowo wynalazki i odkrycia prezentowane są tu w perspektywie „kamieni milowych” – przełomów, które warunkowały osiągnięcie kolejnych szczebli rozwoju techniki i technologii. Taki układ zachęcać ma do zgłębienia wiedzy o umiejętnościach technicznych gromadzonych przez ludzkość od wieków oraz porównania dawnych rozwiązań, z tymi którymi dysponujemy dziś. Tak, by odbiorcy byli w stanie uświadomić sobie ogromną skalę postępu technicznego na przestrzeni dziejów.
Uzupełnieniem głównej kolekcji jest ekspozycja poświęcona językowi techniki, bez którego niemożliwy byłby dialog między pokoleniami inżynierów oraz różnymi dziedzinami techniki, a na który składają się matematyka, ewolucja budowy narzędzi, rozwój rysunku technicznego czy wszechstronność metrologii.
Wystawa zajmująca niemal 1,1 tysiąca metrów kwadratowych zbudowana została w bogatej, narracyjnej scenografii, która porządkuje przedstawiane zagadnienia, pobudza wyobraźnię i przenosi zwiedzających w świat techniki przemawiającej czytelnym, zrozumiałym dla wszystkich językiem wiedzy i pozytywnych emocji.
Źródła energii cywilizacji – historia paliw kopalnych
Ignacy Łukasiewicz – pionier przemysłu naftowego
Dwuczęściowa ekspozycja stała Źródła energii cywilizacji – historia paliw kopalnych oraz Ignacy Łukasiewicz – pionier przemysłu naftowego to tematyczne wystawy prezentujące proces wydobycia i przetwarzania wysokoenergetycznych surowców, które od wielu dekad stanowią trzon światowej energetyki: ropy naftowej, węgla kamiennego i brunatnego oraz gazu ziemnego.
Pierwsza część tej wystawy koncentruje uwagę zwiedzających na genezie i historii źródeł energii oraz przybliża techniki ich wydobycia, a także porusza temat najmłodszego, a zarazem najwydajniejszego z nich – materiałów rozszczepialnych, będących podstawą energetyki atomowej. Porównanie stale doskonalonych technik wydobycia kopalin oraz pozyskiwania z nich energii, głównie w procesach przemiany cieplnej, daje pojęcie o niezwykłej skali postępu na przestrzeni stuleci.
Druga część ekspozycji to ukłon w kierunku wielkiego wynalazcy jakim był Ignacy Łukasiewicz, nawiązująca do dwusetnej rocznicy jego urodzin. Upowszechnienie, choć w konsekwencji też uzależnienie współczesnej gospodarki światowej, od ropy naftowej ma swe źródło w pracach genialnego Polaka.
Farmaceutyczne początki kariery bynajmniej nie zapowiadały przewrotu, jaki za sprawą badań nad wykorzystaniem ropy naftowej stał się udziałem Łukasiewicza. To on stawiał pierwsze szyby naftowe oraz doskonalił technologię wytwarzania wysokowydajnych i bezpiecznych paliw. Rozbudowując krajowe zagłębie naftowe stał się równocześnie twórcą nowego, na wskroś humanistycznego, modelu zatrudnienia pracowników. Dbając o interesy przedsiębiorstwa, tworzył sferę socjalną sprzyjającą bezpieczeństwu pracy i podnoszeniu kwalifikacji zatrudnionych. Postępowa sylwetka Ignacego Łukasiewicza jest niepodważalnym powodem do dumy narodu polskiego.
Problematyka poruszana w ramach tego projektu wystawienniczego wzajemnie się przenika. Nie da się opowiedzieć historii paliw kopalnych bez opowieści o Łukasiewiczu. Z jednej strony mamy opowieść dotyczącą człowieka o niepodważalnych zasługach dla górnictwa naftowego – w dziedzinie metod poszukiwania, metod wydobywania i w końcu przetwarzania surowca, a z drugiej strony prezentację olbrzymiego zakresu tematycznego obejmującego powstawanie materii, rud uranu, węgla kamiennego, węgla brunatnego, torfu, ropy naftowej, gazu ziemnego oraz metody przetwarzania tychże kopalin do takiej postaci aby można je było optymalnie wykorzystać do celów energetycznych i nie tylko.
Rozbudowana scenografia wystaw nawiązuje do klimatu kopalni i otoczenia stanowisk wydobywczych. Zwiedzający mają unikalną okazję, pozostając we wnętrzach muzealnych, poczuć klimat kopalnianego chodnika i zwiedzić odcinek podziemnego wyrobiska. Poznają dawne i współczesne narzędzia stosowane w górnictwie, a dzięki bogatym multimediom będą mogli swobodnie eksplorować ogromne zasoby wiedzy.
Ta historia zaczyna się w bardzo odległym czasie, około 13,8 miliarda lat temu, a kończy się w epoce rzeczywistych i bolesnych problemów energetycznych. Epoce, w której nadzieję daje wykorzystanie zjawisk, które miały tak odległy początek. Człowiek od zawsze korzystał z dobrodziejstw natury, obserwował swoje otoczenie i przyrodę, by oprzeć na tym swoje działania i zacząć ją naśladować. Tu szukać należy źródła naszego rozwoju, postępu i nauki.
