Od 10 marca do 9 czerwca 2024 w Pawilonie Czterech Kopuł Muzeum Sztuki Współczesnej Oddziale Muzeum Narodowego we Wrocławiu prezentowana będzie wystawa „Bożenna Biskupska. Artystka i Budowla Możliwa” przygotowana we współpracy z Fundacją Sztuki Współczesnej in Situ z Sokołowska.
Wystawa z udziałem:
Laury Adel, Magdy Jędry, Nicolasa Grospierre’a, Piotra Pawlaka, Bartosza Radzikowskiego, Zygmunta Rytki, Stacha Szumskiego
Zespół kuratorski:
Emilia Orzechowska, Stach Szabłowski oraz Aleksandra Szwedo (MNWr)
Współpraca kuratorska przy projekcie „Budowla Możliwa_Spotkanie”:
Ryszard W. Kluszczyński
Monumentalne instalacje przestrzenne, ikoniczna postać „Jednonogiego”, cykle malarskie oraz wizjonerskie projekty z pogranicza rzeźby i architektury to tylko niektóre z dzieł Bożenny Biskupskiej, które można będzie zobaczyć na retrospektywnej wystawie w Pawilonie Czterech Kopuł. Artystka od blisko pół wieku rozwija oryginalny język artystyczny. Opowiada w nim uniwersalną historię o egzystencji ukazanej na tle czasu, przestrzeni, przemijania i trwania. Jednocześnie od kilkunastu lat tworzy międzynarodowy ośrodek eksperymentów artystycznych w dolnośląskim Sokołowsku. W wystawie udział wezmą również osoby twórcze, które odnosząc się do ducha tej miejscowości, podejmują dialog z dorobkiem Biskupskiej.
„Spektrum używanych przez Bożennę Biskupską środków wyrazu rozciąga się od malarstwa i rysunku, przez rzeźbę i wielopostaciowe grupy figuralne, po rozbudowane instalacje przestrzenne, filmy wideo, projekty performatywne i interdyscyplinarne” – mówi Stach Szabłowski, współkurator ekspozycji. „Ta różnorodność znajduje odbicie w wystawie, na której zaprezentowano wybór najważniejszych dzieł i cykli zrealizowanych przez artystkę. Znajdziemy wśród nich z jednej strony formy i motywy, które Biskupska rozwija od czasu swego debiutu na przełomie lat 70. i 80. XX wieku, a z drugiej – wizje, które przekraczają horyzont chwili obecnej w stronę przyszłości” – dodaje współkuratorka Emilia Orzechowska, która wraz z Szabłowskim jest autorką koncepcji wystawy.
Widzowie zobaczą różne wersje „Jednonogiego” – najbardziej wyrazistej postaci w twórczości Biskupskiej, która stała się jej znakiem rozpoznawczym. Ta wieloznaczna figura, od lat uobecniana przez artystkę w różnych formatach, materiałach i konfiguracjach, jest uniwersalnym bohaterem egzystencjonalnego dramatu. Na wystawie pokazany zostanie „Jednonogi”: rzeźbiony w betonie i odlany z brązu, monumentalny i w najmniejszym z możliwych rozmiarów, monochromatyczny i malowany czystymi kolorami, a także zwielokrotniony w formie rysunku na papierze, rycia w betonie czy wideo.
Nie zabraknie pracy pt. „Misterium czasu”, z którą w 1984 roku Bożenna Biskupska reprezentowała Polskę na 41. Biennale w Wenecji. To zespół 32 antropomorficznych rzeźb, bliskich formie sarkofagu, ale również kokonu – symbol istnienia rozpiętego między trwaniem i przemijaniem.
Na ekspozycji znajdą się również realizacje malarskie i rysunkowe Biskupskiej, między innymi prace z cyklów „Rysunek rzeźby”, „Wytyczanie obrazu” czy „Klatka wielka”. Zwiedzający zobaczą szkice, rysunki, a także wielkoformatowe, monochromatyczne obrazy, do których tworzenia artystka używa, oprócz farby olejnej, również oleju lnianego, ołówków czy węgla. Powstające w długich cyklach prace stanowią kontynuację rzeźbiarskich projektów artystki, w których mierzy się z takimi problemami jak rytm, powtórzenie, cykliczność, znak, ślad, zapis ludzkiej obecności w czasie i przestrzeni.
Wystawa Bożenny Biskupskiej jest nie tylko platformą prezentacji jej autorskich dzieł, lecz również przestrzenią, którą współdzieli z zaproszonymi osobami twórczymi. Od blisko dwóch dekad przywołuje ducha współpracy i powtarza gest gościnności w Sokołowsku – dolnośląskiej wsi u podnóży Gór Suchych. W 2007 roku wraz z artystą Zygmuntem Rytką i Zuzanną Fogtt zainicjowała tu Międzynarodowe Laboratorium Kultury – jedyną w swoim rodzaju niezależną instytucję, która z czasem wyrosła na fenomen w skali europejskiej. To dolnośląskie uzdrowisko stało się sceną festiwali, pobytów twórczych, spotkań i wymiany między artystami i artystkami z Polski i świata.
Sercem i symbolem tych przedsięwzięć jest gmach Sanatorium Brehmera. Ten wzniesiony w XIX wieku neogotycki monumentalny obiekt posłużył za inspirację dla budowniczych uzdrowiska w Davos rozsławionego przez Tomasza Manna w powieści „Czarodziejska góra” oraz stał się tłem powieści Olgi Tokarczuk „Empuzjon”. Kiedy Biskupska rozpoczynała działalność w Sokołowsku, zabytek był w stanie ruiny, a dziś konsekwentnie remontowany dzięki ogromnemu zaangażowaniu artystki, odzyskuje swoją świetność. Działania realizowane w Sokołowsku zostały przez kuratorów włączone do prezentowanego na wrocławskiej ekspozycji dorobku artystycznego Bożenny Biskupskiej.
Do udziału w wystawie zaproszeni zostali również artyści i artystki, dla których twórczość Biskupskiej i samo Sokołowsko stały się inspiracją do realizacji autorskich projektów artystycznych. Widzowie zobaczą m.in. obiekty fotograficzne i maszynę optyczną Nicolasa Grospierre’a, instalację dźwiękową Piotra Pawlaka uformowaną z zapisów głosu i rytmu bicia serca Biskupskiej, dokamerowy performans choreograficzny Magdy Jędry czy malarsko-rzeźbiarsko-architektoniczną realizację Stacha Szumskiego. W ramach projektu „Artystka i Budowla Możliwa” widz może spojrzeć na Sanatorium Brehmera z punktu widzenia Zygmunta Rytki, zmarłego w 2018 roku wybitnego artysty intermedialnego i współzałożyciela Fundacji In Situ. Na wystawie zaprezentowany zostanie nigdy wcześniej niepokazywany cykl fotograficzny będący zapisem performatywnego, wizualnego opisania Sokołowska przez Rytkę i zarazem stanowiący autoportret artysty wpisującego się w kontekst miejsca.
Ekspozycję zamyka „Budowla Możliwa_spotkanie”. Ta prezentowana w sali immersyjnej Pawilonu Czterech Kopuł multimedialna instalacja powstała jako owoc współpracy Bożenny Biskupskiej z artystami nowych mediów: Laurą Adel i Bartoszem Radzikowskim, pod opieką kuratorską Ryszarda W. Kluszczyńskiego. Realizacja dosłownie przenosi widzów w przestrzeń wyobraźni bohaterki wystawy „Artystka i Budowla Możliwa”.
„Wystawa Bożenny Biskupskiej w Pawilonie Czterech Kopuł Muzeum Sztuki Współczesnej jest kolejną – po Ewie Kuryluk i Magdalenie Abakanowicz, a przed Marią Pinińską-Bereś – retrospektywną ekspozycją, której autorką jest kobieta, znakomita polska artystka. Obcowanie z twórczością Biskupskiej to niepowtarzalna okazja do poznania jej filozofii artystycznej, w której sztuka jest równocześnie zapisem osobistych doświadczeń i narzędziem kreowania sytuacji społecznych” – zachęca Iwona Dorota Bigos, kierowniczka Pawilonu Czterech Kopuł.
Współorganizator wystawy: Fundacja Sztuki Współczesnej In Situ
Muzeum Narodowe we Wrocławiu jest instytucją kultury prowadzoną przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Magdalena Skrabek
