Muzeum Rzeźby Alfonsa Karnego mieści się w zabytkowej willi przy ul. Świętojańskiej 17 w Białymstoku. Działka, na której dzisiaj znajduje się siedziba Muzeum w 1878 roku należała do rodziny Malinowskich i zabudowana była drewnianym budynkiem mieszkalnym. W 1889 roku nieruchomość tą nabył generał – major Mikołaj Fiodorowicz baron von Driesen, dowodzący jednym z kozackich pułków stacjonujących w mieście. Rozpoczął on gruntowną przebudowę domu nadając mu formę okazałej willi. W głębi, od strony fabryki Beckera, została wybudowana murowana wozownia i stajnia. Od ulicy Prudskiej oddzielił ją solidny, metalowy płot z furtą, kierującą do głównego wejścia oraz bramą dla powozów.
Wnętrza rezydencji zyskały wystrój zgodny z ówczesną modą, stosowny do rangi i godności właściciela. Część reprezentacyjną tworzył gabinet – zwany salą mauretańską, obszerny hol w stylu angielskim z kasetonowym sufitem łączącym elementy gotyku i renesansu oraz parą dekoracyjnych pieców, a także salon wraz z aneksem. W tej części ściany pomieszczeń były pokryte zostały polichromią, dekoracyjną tkaniną oraz tapetą dobraną odpowiednio do koloru sztukaterii i dekoracji malarskiej plafonu. Wszystkie obramowania drzwi w tej części rezydencji zostały wyposażone w dekoracyjne nadproże, w którego centrum ulokowano kartusz z herbem właściciela przedstawiający srebrne pole przecięte błękitną wstęgą i zwieńczone baronowską koroną.
W 1898 roku baron von Driesen, w związku z przeniesieniem służbowym do twierdzy Dźwińsk na Łotwie, sprzedał posiadłość białostockiemu kupcowi Abramowi Tyktinowi. Ten w 1900 roku zastawił willę na poczet swoich wierzytelności w Petersbursko – Tulskim Banku Ziemskim. W tym też czasie z willi wywieziono cale umeblowanie, a nawet zdjęto tkaniny i skórzane tapety ze ścian gabinetu generała. Puste maswerki w hallu wypełniono tapetami, które zachowały się do naszych czasów . Fakt ich położenia udokumentowali miejscowi rzemieślnicy umieszczając na ścianie następujący tekst: 1900 Roku 29 Października Obijali się Ściany Sobieszczański. Tyktin, chcąc spłacić zadłużenie, w 1904 roku sprzedał willę Adeli Hasbach. Hasbachowie, mieszkając w tym budynku, utrzymali jego rezydencjonalny charakter. Córka Adeli w 1913 roku dokonała szczegółowego opisu wszystkich pomieszczeń i dzisiaj ten swoisty inwentarz wyposażenia willi jest cennym źródłem informacji.
Po śmierci Adeli Hasbach rezydencja przeszła na własność rodziny Beckerów, a następnie Mariana i Anny Łukasiewiczów. Od tej pory willa zaczęła tracić swój rezydencjonalny charakter. Została podzielona na kilka mieszkań. Po 1944 roku budynek został skomunalizowany. Przedwojennej właścicielce pozostawiono niewielkie mieszkanie na poddaszu, a na parterze kolejno urzędowały: Sąd Powiatowy, przedszkole i przychodnie lekarskie. Wydzielono też niewielkie lokatorskie pokoje.
W 1984 roku chylącą się ku ruinie nieruchomość kupiła Krajowa Agencja Wydawnicza. W willi planowano urządzenie redakcji wydawnictwa, a w stojącej w głębi posesji „wozowni” miała powstać pracownia poligrafii i niewielka drukarnia. W 1990 roku całość dawnej generalskiej rezydencji przejęło Muzeum Podlaskie w Białymstoku. Po zakończeniu prac remontowych i konserwatorskich w 1993 roku otworzyło tu swój Oddział – Muzeum Rzeźby Alfonsa Karnego. Dziś oglądać tu możemy zachowany dawny układ pomieszczeń, fragmenty oryginalnych papierowych tapet, sztukaterie, polichromie, plafony, boazerie i fragmenty posadzek. Willa ta, wraz z całym zespołem, jest najlepiej zachowanym w Białymstoku przykładem miejskiej rezydencji z końca XIX wieku.
Historia placówki
Muzeum Rzeźby Alfonsa Karnego powstało w 1993r. w Białymstoku, w mieście urodzin Artysty. Karny należał do grona najwybitniejszych rzeźbiarzy II Rzeczypospolitej. Jego portrety zdobyły wiele krajowych i zagranicznych nagród. Swoje uznanie wyraziło również Society Of Portrait Sculptors przyznając międzynarodową nagrodę The Jean Masson Davidson Medal.
Muzeum Rzeźby Alfonsa Karnego gromadzi dzieła rzeźbiarza i dokumentuje artystyczną działalność Artysty, organizuje ekspozycje sztuki współczesnej w zakresie malarstwa, rzeźby, grafiki, fotografii oraz prowadzi działalność edukacyjną ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb osób z dysfunkcją wzroku i słuchu oraz z niepełnosprawnością intelektualną.
Utworzona tu została ekspozycja, której główną częścią jest Galeria Wielkich Polaków – kolekcja dzieł Artysty ze zbiorów Muzeum Podlaskiego w Białymstoku, ale prezentowane jest są też depozyty – meble, obrazy, rzeźby i numizmaty oraz archiwalia ilustrujące biografię rzeźbiarza.
ALFONS KARNY OPUS VITAE
Ekspozycja stała ukazuje prace Alfonsa Karnego, reprezentujące poszczególne etapy jego drogi twórczej, część biograficzną, rekonstrukcję aneksu mieszkalnego i pracowni oraz kolekcję artysty, na którą składają się między innymi zbiory: rzeźby, malarstwa, ceramiki i zabytkowych mebli.
W części biograficznej możemy zobaczyć: fotografie Białegostoku J. Sołowiejczyka z 1897 r., zdjęcia z okresu służby wojskowej Karnego (1920) i studiów w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych, w pracowni prof. T. Breyera oraz dyplomy za osiągnięcia artystyczne z 1935 i 1937 r. Uzupełnieniem tej części wystawy są pierwsze prace artysty: rysunki ze scenami rodzajowymi, drzeworyty – portrety między innymi Stefana Żeromskiego, Władysława Reymonta, Józefa Piłsudskiego, rzeźby z okresu akademickiego: Kazik, Józef Piłsudski czy Autoportret.
W neorenesansowym holu mieści się Galeria Portretów Wielkich Polaków – są to wizerunki postaci, które rzeźbiarz uwiecznił w hołdzie za ich zasługi dla Ojczyzny. Znajdują się tu m. in. wykonane głównie w brązie, granicie i marmurze portrety: Adama Mickiewicza, Fryderyka Chopina, Ignacego J. Paderewskiego, Romualda Traugutta, Stefana Starzyńskiego, Władysława Sikorskiego, Aleksandra Gierymskiego, Jana Śniadeckiego, Mikołaja Kopernika.
Na ekspozycji zobaczymy również rzeźby ceramiczne – efekt odejścia artysty od brązu na rzecz nowych materiałów. Prezentowane portrety pokryte są różnego rodzaju polewami, szkliwem, a także płatkami złota.
W kolejnej sali umieszczono nietypową kolekcję masek pośmiertnych, ukazującą twarze ważnych postaci kultury, do których należą: Fryderyk Chopin, Lew Tołstoj, Tadeusz Breyer, Konstanty I. Gałczyński, Julian Tuwim czy Leopold Staff.
Ważnym elementem ekspozycji jest rekonstrukcja warszawskiej pracowni rzeźbiarza i aneksu mieszkalnego zaaranżowanych na podstawie zachowanej dokumentacji fotograficznej. W pracowni znajdują się oryginalne elementy wyposażenia: kawalety, narzędzia rzeźbiarskie, formy do odlewów, gipsowe portrety i studia form rzeźbiarskich oraz skrzynia na glinę – prezent od prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego.
Aneks mieszkalny wypełniają meble, prace S. Noakowskiego, T. Czyżewskiego, zbiór porcelany (głównie z niemieckich manufaktur) i ceramiki artystycznej warszawskiej grupy „ŁAD”. Jedno z pomieszczeń zostało przeznaczone na prezentację fragmentu kolekcji dzieł sztuki gromadzonej przez Alfonsa Karnego. Składają się na niego: przykłady dawnego malarstwa niemieckiego, ceramika (m.in. fajanse z Delftu), zabytkowe meble oraz małe formy rzeźbiarskie. Ekspozycję zamyka Skakanka z 1930 r. – najsłynniejsze dzieło artysty.
