W Narodowym Muzeum Morskim w Gdańsku podziwiać można największą i najbardziej wielowątkową wystawę niderlandzkiego malarstwa marynistycznego w Polsce: „Ci, którzy na statkach ruszyli na morze… Mistrzowie niderlandzkiego malarstwa marynistycznego XVII i XVIII w. w zbiorach polskich”. Narrację wystawy tworzą m.in. dzieła mistrzów takich jak Simon de Vlieger, Ludolf Bakhuizen, Jan i Julius Porcellisowie, Jan Abrahamszoon Beerstraaten, malarze z rodziny Willaertsów, Lieve Verschuier czy Thomas Heeremans – ich obrazy pochodzą ze zbiorów muzeów polskich.
Niderlandy północne kolebką malarstwa marynistycznego
To właśnie tamtejsi malarze wypracowali schematy kompozycyjne, paletę barw i repertuar tematów, które po dziś dzień stanowią wzorzec i inspirację dla marynistów. Uważa się, że tak doniosły rozwój gatunku właśnie w Republice Zjednoczonych Prowincji wynikał z wszechobecności morza we wszystkich aspektach życia jej mieszkańców, od gospodarki i codziennego funkcjonowania po wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania polityczne. Od morza, umiejętności obłaskawienia jego żywiołu, ale również od przewagi floty holenderskiej nad hiszpańską i angielską zależało przetrwanie państwa.
– Ambiwalencja żywiołu wody, czasem przedstawianego jako źródło dobrobytu, kiedy indziej jako śmiertelne zagrożenie, jest podstawą narracji naszej wystawy. Tematyka obrazów odwołuje się do emocji i potrzeb głęboko zakorzenionych w psychice każdego człowieka, takich jak poczucie bezpieczeństwa i sytości, a z drugiej strony tęsknota za przygodą czy obawa o życie. – mówi dr Monika Jankiewicz-Brzostowska, kuratorka z Narodowego Muzeum Morskiego.
Cztery obszary tematyczne
Motywami przewodnimi wystawy są: Bitwy morskie – nawiązujące do permanentnej konieczności walki najpierw o zdobycie, a potem utrzymanie niepodległości przez Republikę Zjednoczonych Prowincji; Bezpieczny i zasobny port – malarskie wizje ruchliwych portów związane z wyobrażeniami o zamożności i potędze, ale też wizerunki małych rybackich przystani pojmowanych jako miejsca schronienia i pokoju; Wyprawy w nieznane – obrazy przedstawiające żeglugę po otwartym morzu lub egzotyczne porty, odwołujące się do odwiecznej tęsknoty człowieka za przygodą; Groza na morzu – przedstawienia rzeczywistych i symbolicznych niebezpieczeństw czyhających podczas żeglugi.
– Z Amsterdamu do Gdańska został sprowadzony obraz „Cisza” autorstwa Willema van de Velde Młodszego, uznawanego za najwybitniejszego holenderskiego marynistę, oraz dzieła Abrahama Storcka i Reiniera Noomsa przedstawiające żeglugę na rzece IJ w Amsterdamie. – dodaje Zuzanna Mikołajek – Kiełb, druga z kuratorek.
Obok najcenniejszych dzieł ze zbiorów własnych Narodowego Muzeum Morskiego publiczność może zobaczyć obrazy m.in. z Muzeum Narodowego w Warszawie, Zamku Królewskiego w Warszawie, Zamku Królewskiego na Wawelu, Muzeum Narodowego w Poznaniu, Muzeum Narodowego we Wrocławiu i Muzeum Narodowego w Gdańsku. Wystawa prezentowana jest w Spichlerzach na Ołowiance do 15 września 2024 r. Zwiedzanie na podstawie biletu na wystawy czasowe: normalny 12 zł, ulgowy 10 zł lub w ramach biletu wstępu na wszystkie wystawy w Spichlerzach na Ołowiance: normalny 23 zł, ulgowy 17 zł.
tekst: ŁUKASZ GRYGIEL, Fot. Paweł Józwiak / Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku
