Historia wsi Wilanów jest nie mniej ciekawa niż dzieje jej sąsiada – barokowego pałacu. Materialnych dowodów jej wielowiekowego istnienia dotrwało do naszych czasów niewiele, ale wieś jest jednym z ważniejszych elementów krajobrazu kulturowego Wilanowskiego Parku Kulturowego.
Średniowieczna lokalizacja zabudowań wsi Milanowo (nazwa zmienia się na Wilanów, wraz z budową rezydencji) była bliższa terenowi zajmowanemu obecnie przez pałac. W związku z budową dworu wieś została przeniesiona w okolice dzisiejszej ulicy Biedronki.
Z pierwszych znanych przekazów wiemy, że drewniana zabudowa powstawała w dwóch rzędach po zachodniej stronie Jeziora Wilanowskiego. Taki układ przetrwał do początków XIX w., kiedy Stanisław Kostka Potocki, kolejny właściciel dóbr wilanowskich, rozpoczął prace nad utworzeniem ogrodu północnego, wkomponowanego między jezioro a wieś.
Wieś została włączona do dotychczas odrębnego założenia pałacowo-ogrodowego. Zrealizowano tym samym koncepcję ozdobnej farmy (ferme-ornée). Na terenie wsi znalazły się dwa wejścia prowadzące go ogrodu. Jedno z nich miało formę łuku triumfalnego (ku czci króla Jana III Sobieskiego). Zachowane zdjęcia ukazują niezwykły obraz wiejskiej zabudowy z wyrastającym pośród niej „antycznym” łukiem.
Właściciel Wilanowa nie poprzestał jednak tylko na monumentach, zadbał również o odpowiedną estetykę zabudowań wiejskich. Powstające wtedy domy budowane były z cegły i kryte słomą. Gospodarcze budynki stały się modelowymi i zostały opisane w publikacji z 1827 r. „O przyozdabianiu siedlisk wiejskich”.
W 1827 r. we wsi stały 34 domy, zaś mieszkańców było 528. Ich liczba szybko rosła – w 1870 r. było ich już 1037, a w latach 20. XX w. 2500.
Ulica Wiejska (pierwotna nazwa ulicy Biedronki) nadal wyznaczała główną oś założenia, która sukcesywnie zagęszczała się nową głównie drewnianą zabudową. Na szybki wzrost liczby mieszkańców wsi wpływ miało również utworzone połączenie z Warszawą, początkowo kolejką, a następnie tramwajem.
W 1934 r. przeprowadzono parcelację działek leżących pomiędzy ulicami Obornicką, Wiertniczą oraz Biedronki.
Do tego czasu zachodnia część ulicy była luźniej zabudowana. W okresie II wojny światowej we wsi postawiono baraki obozowe dla jeńców radzieckich. W 1944 r. wieś została niemal całkowicie spalona w ramach odwetu za wsparcie jakiego jej mieszkańcy udzielili powstaniu warszawskiemu.
Do naszych czasów zachował się historyczny przebieg ulicy Biedronki i nieliczna, w większości mocno zmieniona, zabudowa przedwojenna, ciasno otoczona nowymi domami. Łuk triumfalny istniejący do lat 70. XX w. został rozebrany, a bruk zastąpiony kostką. Jednak pamięć o dawnym kształcie i niepowtarzalnym klimacie wsi kształtującej się w sąsiedztwie pałacu jest wciąż żywa u mieszkańców i pasjonatów historii tego miejsca.
tekst i foto: Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków UM Warszawa