Piękna agatowa solniczka w kształcie kielicha z przykrywką została niedawno zakupiona przez Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka. To wyjątkowe naczynie na sól pochodzi z końca XV w. i jest obecnie najstarszą w wielickiej kolekcji solniczek – zaliczanej do najcenniejszych na świecie. Obecnie solniczka jest prezentowana w Zamku Żupnym w Wieliczce na wystawie jubileuszowej „70/70”.
Solniczka wykonana jest ze szlifowanego agatu i ma kształt kielicha zamkniętego przykrywką. Całość ujmuje srebrna i pozłacana oprawa, która zachwyca kunsztownymi ornamentami z poskręcanych, jakby „zeschniętych” liści. Pokrywa zwieńczona jest uchwytem z delikatnymi dekoracjami trójliści. Obiekt ten jest przykładem sztuki wybitnej światowej klasy, a także jednym z najpiękniejszych naczyń przyprawowych w wielickiej kolekcji.
Solniczka wyznacznikiem statusu społecznego i prestiżu
Agatowa solniczka jest bardzo rzadkim przykładem późnogotyckiego złotnictwa, które pomaga wyobrazić sobie jak wyglądały luksusowe przedmioty na najbogatszych stołach. Solniczki nie tylko służyły do podawania przyprawy i ozdoby stołu, ale także wyznaczały miejsce dla najważniejszej osoby na uczcie stojąc przed nią. W średniowieczu takie cenne przedmioty, świadczące o potędze i zamożności właściciela, wraz z innymi drogocennymi naczyniami ze skarbców były pokazywane gościom podczas dworskich wydarzeń.
Solniczka a nieprzespane noce króla…
Czy ten niewielki przedmiot mógł być powodem nieprzespanych nocy dla panującego? Okazuje się, że tak. Skoro solniczkę stawiano tylko przed najważniejszą osobą, to jak zachować się w sytuacji, gdy na uczcie jest aż trzech panujących? Przed takim dylematem stanął król Francji Karol V w 1378 r. przyjmując na uczcie cesarza rzymskiego Karola IV i Wacława IV – króla Czech i Niemiec. Czy powinien postawić sól przed sobą, cesarzem rzymskim, czy może przed trzecim władcą? Ten dziś pozornie prozaiczny szczegół w przeszłości mógł mieć poważne reperkusje dyplomatyczne. W jaki sposób Karol V wybrnął z trudnej sytuacji? Zdecydował się postawić na stole trzy solniczki, przed każdym z władców. A miał duże możliwości wyboru, ponieważ w jego skarbcu znajdowało się 46 solniczek, w tym aż 19 złotych.
Solniczka ochroną przed trucizną?
Czy solniczka może uchronić przed trucizną? Tak, przy czym sprawdzały się tu zamykane saliery, jak agatowa solniczka – trudniej było dosypać truciznę i wymieszać ją z solą. Ponadto solniczka stała przed najważniejszą osobą, co ułatwiało obserwowanie, czy nie zbliża się do niej ktoś niepowołany.
Agatowa solniczka ozdobą jubileuszowej wystawy 70/70
Do 22 sierpnia 2021 r. agatowa solniczka prezentowana jest w Zamku Żupnym w Wieliczce na wystawie jubileuszowej „70/70”.
Wystawa ta została zorganizowana w związku z 70-rocznicą powstania Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka. Można na niej zobaczyć obiekty ze zbiorów Muzeum – cenne materialnie i ważne historycznie, prezentujące różnorodność i bogactwo jego kolekcji.
Każdy z nich ma swoją ciekawą historię i inspiruje do opowieści o miejscu i ludziach, z którymi jest związany. Czasem jest to gotowy scenariusz na intrygujący kryminał, jak w przypadku Rogu Bractwa Kopaczy z 1534 r., który został skradziony i sprzedany w Wiedniu. Tam zakupił go Salomon Rothschild – znany bankier i finansista. Starania, by sprowadzić go do Wieliczki, trwały wiele lat…
Czy ktoś chciałby, żeby jego szef decydował o tym, kogo może poślubić? Na pewno nie, a taki absurdalny nakaz obowiązywał w wielickiej kopalni w XIX w. Niestosowanie się do niego kończyło się nawet zwolnieniem z pracy. Ten zadziwiający dokument – „pozwolenie na małżeństwo” – także prezentowany jest na wystawie.
Natomiast poza granice Polski zabierze nas kryształ czystej soli o fioletowym zabarwieniu. Pochodzi z niemieckiej kopalni soli w Merkers. Piękny okaz przypomina niechlubną historię z czasów drugiej wojny światowej, bo w tej kopalni Niemcy gromadzili skradzione w Europie złoto i dzieła sztuki.
Na wystawie można też zobaczyć fragment dawnej liny szybowej, który przypomina o ich ważnej roli w kopalni. Ich brak mógł wstrzymać funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Zaskakujące, że już w przeszłości liny wykorzystywano powtórnie, czyli poddawano je modnemu dziś recyklingowi.
Więcej ciekawych informacji znajduje się na wystawie i stronie internetowej muzeum.
Po zakończeniu wystawy jubileuszowej 70/70 agatowa solniczka będzie prezentowana na wystawie stałej „Solniczki – małe arcydzieła sztuki” w Zamku Żupnym w Wieliczce.
