W 2023 roku Muzeum Ziemi Bieckiej realizowało pierwszy etap projektu Archeologia Biecza. Opracowanie i publikacja wyników badań z 2. połowy XX w. Cz. 1. Dokumentacja i ceramika naczyniowa, dofinansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego na podstawie umowy 02561/23/FPK/NID zawartej 25 kwietnia 2023 roku. Projekt realizowany był w ramach programu „Ochrona Zabytków Archeologicznych”, który prowadzony jest przez Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Całkowita wartość zadania wynosi: 82 520,00 zł
Wartość finansowania ze środków MKiDN: 62 000,00 zł
W 2023 roku dotacja ze środków MKiDN wyniosła: 35 000,00 zł
Celem projektu jest opracowanie badań archeologicznych prowadzonych na terenie Biecza (pow. gorlicki) w drugiej połowie XX wieku oraz upowszechnienie ich rezultatów w środowisku akademickim, konserwatorskim, a także wprowadzenie do obiegu naukowego. Do opracowania w pierwszej kolejności wytypowano dokumentację pobadawczą oraz ceramikę naczyniową. W kolejnych latach Muzeum Ziemi Bieckiej planuje rozpocząć prace nad pozostałymi kategoriami źródeł.
Pierwszy etap projektu, przypadający na rok 2023 zakładał:
– przeprowadzenie kwerend archiwalnych i historycznych;
– opracowanie dokumentacji pobadawczej, w tym analizę dokumentacji rysunkowej i opisowej;
– analizę materiału ceramicznego przechowywanego w Muzeum Ziemi Bieckiej;
– wykonanie dokumentacji fotograficznej wyselekcjonowanym zabytkom ceramiki naczyniowej;
– opracowanie graficzne tablic, fotografii, dokumentacji rysunkowej;
– przeprowadzenie badań specjalistycznych, radiowęglowych oraz dendrochonologicznych a także analiz archeometrycznych i petrograficznych próbek ceramiki i zapraw;
– wykonanie skanów 3D wybranych czterech całych naczyń;
– promocję zadania;
– przygotowanie tekstów do publikacji.
W skład zespołu projektowego wchodzą: dr Paweł Kocańda (koordynator, odpowiedzialny za opracowanie dokumentacji), mgr Anna Rębisz-Niziołek (wykonawca, odpowiedzialna za opracowanie ceramiki pradziejowej, wczesnośredniowiecznej i całych naczyń), mgr Paulina Gorazd-Dziuban (wykonawca, odpowiedzialna za opracowanie ceramiki późnośredniowiecznej i nowożytnej), dr hab. Joanna Trąbska, prof. UR (wykonawca, odpowiedzialna za wykonanie analiz archeometrycznych i petrograficznych), mgr Sylwester Sadowski (wykonawca, odpowiedzialny za wykonanie dokumentacji fotograficznej ceramiki i opracowanie graficzne tablic oraz rysunków), prof. dr hab. Michał Parczewski (konsultant w projekcie), dr Michał Wojenka (konsultant w projekcie), mgr Antoni Lubelczyk (konsultant w projekcie), Anna Cop-Data (obsługa księgowa).
Co zrobiliśmy w 2023 roku:
– w ramach realizowanych zadań, wykonano następujące kwerendy w: Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Krakowie oraz w delegaturze w Nowym Sączu, Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Przemyślu oraz w delegaturach w Rzeszowie i Krośnie, Muzeum Podkarpackim w Krośnie, Muzeum Okręgowym w Nowym Sączu, Muzeum Regionalnym w Jaśle, Narodowym Instytucie Dziedzictwa, oddziałach w Rzeszowie i Lublinie. Umożliwiły one zebranie pełnej dokumentacji pobadawczej (dokumentacji rysunkowej, opisowej, dzienników polowych, ksiąg wpływu), która powstała w czasie licznych ekspedycji archeologicznych realizowanych na terenie Biecza od 1951 do 2000 roku;
– dzięki kwerendom i kontaktom z wyżej wymienionymi instytucjami udało się w Muzeum Ziemi Bieckiej zgromadzić prawie cały materiał archeologiczny, jaki pozyskano w trakcie badań;
– pozyskano również dokumentację fotograficzną w postaci klisz i skanów – materiały te nigdy nie publikowane, będą wykorzystane na potrzeby przygotowywanej publikacji;
– opracowano zbiór ceramiki naczyniowej pradziejowej, wczesnośredniowiecznej, późnośredniowiecznej i nowożytnej w liczbie kilkudziesięciu tysięcy sztuk. Materiał pochodził z Góry Zamkowej, miasta lokacyjnego oraz klasztoru oo. Franciszkanów-Reformatów. Opracowano typologię oraz chronologię naczyń oraz uchwycono bardzo ważne momenty historyczne w bieckim rzemiośle garncarskim;
– wykonano dokumentację fotograficzną ceramiki naczyniowej (kilkaset zdjęć) oraz opracowano graficznie dokumentację rysunkową, tablice z zabytkami. Wszystko to zostanie wykorzystanie w publikacji;
– przeprowadzono analizy archeometryczne i petrograficzne kilkunastu próbek ceramiki i zapraw. Umożliwią one poznanie składu chemicznego użytych do produkcji glin, glazur i zapraw. Przygotowano także opracowanie, które znajdzie się w publikacji.
– przekazano do badań radiowęglowych i denrochronologicznych 8 próbek węgla (pobrane z Góry Zamkowej i Podgrodzia w Bieczu) oraz 6 próbek drewna z latryny odkrytej w 1990 roku przy obecnej Szkole Podstawowej nr 1. Badania oraz analizę wykonał prof. dr hab. inż Marek Krąpiec z Laboratorium Datowań Bezwzględnych w Krakowie. Uzyskano bardzo ciekawe wyniki, które umożliwią określenie chronologii obiektów wczesnośredniowiecznych z obszaru Podgrodzia.
– Muzeum Okręgowe w Rzeszowie na mocy porozumienia wykonało skany 3D czterech wybranych naczyń ceramicznych. Wkrótce udostępnimy je na naszej stronie.
– promowano zdanie w mediach społecznościowych (Facebook, Instagram), stronie internetowej, lokalnych prasie i radiu.
Drugi etap projektu przypadający na bieżący rok zakłada korektę i redakcję tekstów, przygotowanie książki, recenzję oraz publikację wyników naszych działań w postaci monografii naukowej. Przeprowadzone w 2023 roku prace uważamy za bardzo owocne, udało się opracować materiał i wnieść wiele ważnych informacji do historii królewskiego miasta Biecza.
Dziękujemy wszystkim osobom, które pomogły w realizacji zdania. Przede wszystkim Ministrowi Kultury i Dziedzictwa Narodowego, którego środki finansowe umożliwiły realizację naszych celów. Podziękowania składamy Dyrekcji Narodowego Instytutu Dziedzictwa oraz Koordynatorce programu Ochrona Zabytków Archeologicznych za opiekę nad pierwszym etapem projektu oraz pomoc w rozwiewaniu wszelkich wątpliwości. Dziękujemy również dyrektorom, kierownikom oraz pracownikom wszystkich instytucji, które udostępniły nam materiały, dokumentację i zabytki oraz służyły pomocą, konsultację oraz radą. Podziękowania kierujemy także do wszystkich konsultantów za opiekę merytoryczną oraz wszelkie uwagi i wnioski, a także pozostałych osób, które służyły pomocą i podpowiedziami w trakcie realizacji zadań w 2023 roku!
Aleksandra Wańczyk, Muzeum Ziemi Bieckiej
