Ciekawe wyniki badań archeologicznych prowadzonych w 2021 r. na Ledniczce, niewielkiej wyspie położonej po zachodniej stronie Ostrowa Lednickiego, skłoniły nas do kontynuacji prac także w tym roku. Odsłonięte wówczas pozostałości kamiennych umocnień brzegu nawiązywały do odkrycia przez naukowców z Centrum Archeologii Podwodnej UMK w Toruniu reliktów mostów, które we wczesnym średniowieczu łączyły wyspę z zachodnim brzegiem jeziora. Liczne fragmenty drewna, które zalegały na bruku, pochodziły z dwóch zniszczonych przepraw – badania dendrochronologiczne pozwoliły określić ich datowanie na początki X w. i przełom XIII/XIV w.
Tegorocznymi pracami objęliśmy dwa rejony: pierwszy, położony bezpośrednio przy linii brzegowej, skupiał się na umocnieniach brzegu i poszukiwaniu destruktów przeprawy, drugi obejmował domniemany nasyp wału gródka, mieszczącego siedzibę rycerską datowaną na podstawie starszych badań na XIV i XV – XV w.
Warstwy detrytusu odkładające się w ciągu kolejnych stuleci przechowały w doskonałym stanie fragmenty drążków, dranic i belek, pochodzących z konstrukcji obu mostów. Co ciekawe, nie rejestrowaliśmy charakterystycznych warstw ścinków związanych bezpośrednio z ich budową, zatem możemy się domyślać, że pozostałości przeprawy mogą znajdować się nieco dalej na północ od rozpoznanej przestrzeni.
Zdecydowanie największą niespodziankę tegorocznych badań przyniósł sondaż ulokowany na wale. Łukowate wyniesienie, którego kulminacja znajduje się niemal 2 m powyżej poziomu użytkowego wyspy, otacza nasyp gródka jedynie od strony północnej. Jego obecny wygląd jest efektem przekształceń terenu, które miały miejsce w czasie budowy siedziby rycerskiej. Jak wskazują wyniki naszych badań, do XIII w. południową część wyspy zajmowało wyniesienie, które w tym czasie dostosowano do potrzeb nowych mieszkańców. W jednolitej formie terenowej wydrążono fosę, a pochodzący z jej pogłębiania materiał wykorzystano do podwyższenia wału i kopca pod budynek dworu. Kluczowe znaczenie miał zachowany w wale poziom próchniczy, który przechował tyleż nieliczny, co niezwykle cenny dla nas materiał zabytkowy. Pozornie mało atrakcyjne ułamki naczyń i pojedyncze przedmioty żelazne pozwalają przesunąć czas powstania siedziby rycerskiej na Ledniczce do początków XIII w., zatem na okres znacznie poprzedzający dotychczasowe ustalenia.
Równie zaskakujące było odkrycie poniżej nasypu wału bruku kamiennego, którego datowanie wstępnie ustalono na IX w. – początek użytkowania wyspy we wczesnym średniowieczu, który dotąd wiązaliśmy z budową mostu w początkach X w. należy więc przesunąć o ponad wiek.
Opracowaniu odkrytych materiałów będą towarzyszyć analizy specjalistyczne. Badania dendrologiczne i dendrochronologiczne przeprowadzi mgr Barbara Gmińska-Nowak z Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Analizy glebowej, istotnej dla właściwej oceny przekształceń antropogenicznych wyspy, podjął się dr Łukasz Mendyk z Katedry Gleboznawstwa i Ochrony Gruntów Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.
Ewa Pawlak, Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy
foto: MPP na Lednicy, CC BY 3.0
