„Zaprawdę jest co czytać: państwa, narody, miasta, obyczaje rozmaite, rzeczy dziwne, morza rzeki, nabożeństwo i miejsca święte uważając”. Tymi słowami zachęcał czytelników Andrzej Wargocki, wydając w 1610 roku tłumaczenie na język polski opisu pielgrzymki i wyprawy niemieckiego duchownego w drugiej połowie XV wieku, m.in. na Górę Synaj.
Wystawa poświęcona jest książkom, które zapewne mogły być czytane w zaciszu alkowy, i umożliwiać czytelnikom pogłębienie prywatnych zainteresowań i wiedzy, jednak przede wszystkim dostarczały przyjemności i rozrywki.
Niektórych bohaterów poznajemy właśnie w sypialni, jak w przypadku człowieka-osła, w którego zamieniony zostaje główny bohater, prezentowany na tytułowym drzeworycie dzieła starożytnego rzymskiego autora Apulejusza. Złoty osioł, ten zapomniany w średniowieczu romans, w bogato ilustrowanej niemieckiej edycji z 1538 roku, dostarczał czytelnikom opowieści awanturniczej, pełnej przygód i wątków wręcz fantastycznych. Literacki motyw metamorfozy odnajdujemy także w innych dziełach, jak w sławnym poemacie Metamorfozy Owidiusza, prezentowanym w krakowskim wydaniu z 1638 roku i frankfurckim z 1587 roku oraz w bajce o siostrze Rusałce i bracie Baranku w zbiorze łacińskich utworów renesansowego poety Krzysztofa Kobylieńskiego, wydanym w 1558 roku.
Literatura starożytna reprezentowana jest m.in. przez wspaniałą łacińską edycję dzieł Wergiliusza z lat 1475 i 1476, oraz pierwsze polskie tłumaczenie Eneidy przez Andrzeja Kochanowskiego, młodszego brata Jana Kochanowskiego. Uzupełnieniem wielkich osiągnięć literackich starożytności są poematy o nieprzemijającej sławie i popularności wśród czytelników. Na wystawie można więc podziwiać Boską komedię Dantego w pięknie ilustrowanej edycji weneckiej z 1544 roku, epos rycerski Jerozolima wyzwolona Torquata Tassa w zdobionym wspaniałymi miedziorytami wydaniu z 1590 roku oraz polskie tłumaczenie tegoż utworu przez Piotra Kochanowskiego z roku 1687. Jest także Orlando szalony Ludovica Ariosta, wydany drukiem dopiero w 1799 roku w przekładzie także Piotra, bratanka Jana Kochanowskiego.
Na wystawie prezentowane są 104 książki, wydane od 2. połowy wieku XV po wiek XIX. Poznajemy literaturę piękną i poezję zarówno europejską, jak i polską, od starożytności, przez okres renesansu, baroku i oświecenia, po zapowiedź romantyzmu w sławnej powieści Johanna Wolfganga Goethego Cierpienia młodego Wertera. Są tam też dzieła Ignacego Krasickiego, a wśród nich Mikołaja Doświadczyńskiego Przypadki, uznawane za pierwszą polską powieść. Pokazane są książki wydawane poza cenzurą owych czasów, uznawane za skandalizujące jak np. powiastka filozoficzna Woltera Kandyd, czyli optymizm w edycji berlińskiej z 1778 roku z miedziorytami sławnego rytownika Daniela Chodowieckiego.
Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego. UL. PIŁSUDSKIEGO 12, 31-109 KRAKÓW, Wystawa czynna do 30 lipca 2023 roku.
Kurator: Iwona Długopolska
