Człowiek i rzeka. Łodzie i szkutnicy

Nowa wystawa czasowa w Muzeum Wisły w Tczewie

Budowa i eksploatacja łodzi od najdawniejszych czasów odgrywały istotną rolę w życiu nadrzecznych społeczeństw. Umożliwiały one zarobek, transport, komunikację, rekreację, a w razie zagrożenia – ucieczkę. Nie inaczej było nad Wisłą. Wystawa w tczewskim oddziale Narodowego Muzeum Morskiego ukazuje typowe konstrukcje rybackie i komunikacyjne z dolnego i środkowego odcinka rzeki. Prezentowany jest także dorobek współczesnych szkutników oraz środowiska i wydarzenia promujące wiślane tradycje.

Historia życia i pracy szkutników

Na wystawie starannie odtworzone zostało wnętrze warsztatu szkutniczego. Znajdziemy w nim narzędzia służące do konstruowania, naprawy i konserwacji łodzi. Niektóre z nich mogą budzić zaciekawienie, powstały bowiem na długo przed wynalezieniem nowoczesnych narzędzi elektrycznych. Konstrukcje budowane były poza większymi ośrodkami miejskimi, na użytek własny i społeczności lokalnej. Rzemieślnicy nie posiadali szkutniczego wykształcenia, nie stosowali też dokumentacji technicznej. Wystawa przybliża historię ich życia i ciężkiej pracy, podkreślając równocześnie, jak ważną rolę pełnili w społecznościach nadwiślańskich.

Ewa Sidor – kuratorka wystawy

Jagoda Klim – kuratorka wystawy

Próba zachowania tradycji szkutniczych

Na przełomie 2022 i 2023 r. w Centrum Konserwacji Wraków Statków w Tczewie podjęto próbę budowy tradycyjnej łodzi wiślanej. W pracach wziął udział Władysław Latopolski, prawdopodobnie ostatni tczewski rybak i jeden z niewielu szkutników posiadających przekazywaną z pokolenia na pokolenie wiedzę o tajnikach budowy łodzi. W efekcie powstała łódka wiślana wzorowana na tradycyjnych nieszawkach, które w XX w. przybyły na dolną Wisłę wraz z rybakami i szkutnikami z Kujaw. Prezentowany na wystawie obiekt jest pomniejszoną kopią tradycyjnych jednostek, w przybliżonej skali 1:2. Maszt i żagiel stanowią oryginalne elementy wyposażenia, które zostały podarowane przez Władysława Latopolskiego.

Kultywowanie wiślanych tradycji

Wystawa w Muzeum Wisły w Tczewie ukazuje także historię kryzysu tradycyjnego szkutnictwa wiślanego w latach 90. XX w. oraz jego odrodzenie w XXI w. Sporo miejsca poświęcono rybacko-szkutniczym rodzinom: Tołodzieckich z Nieszawy, Stoyke z Silna i Wilmanowiczów z Kaszczorka. Prezentowane są środowiska i wydarzenia promujące wiślane tradycje. Z pewnością można do nich zaliczyć m.in. Festiwal Wisły w Toruniu i Włocławku oraz flisy wiślane. Podziwiając wystawę warto zwrócić uwagę na współczesny akcent – jedną z gablot wypełnia Order Rzeki Wisły 2022 r. Tomasza Szczęsnego. Wybitny szkutnik, znawca i badacz wiślanego dziedzictwa nie zdążył odebrać Orderu. Po jego śmierci rodzina wyraziła intencję przekazania go na wystawę. Oficjalne wręczenie odznaczenia dyrekcji muzeum miało miejsce w dniu otwarcia wystawy, podczas finału liczącego 650 km Flis V Orderu Rzeki Wisły Sandomierz-Tczew.