Dunajowanie i byśki – nowe wpisy na Liście Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego

Krajowa Lista Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego wzbogaciła się o nowe wpisy. Znalazły się na niej: zwyczaj dunajowania w Łukowej i okolicach, tradycja wypieku kurpiowskich byśków i nowych latek, zdobienie jaj techniką batikową na Śląsku Opolskim, tradycyjne święcenie pokarmów w Dąbrowie Chotomowskiej oraz wysiewanie serc i krzyży na polach w okolicach Strzelec Opolskich.

Krajowa Lista Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego służy promocji i upowszechnianiu wiedzy o niedocenianych dotychczas elementach naszej tożsamości. Prowadzi ją Minister Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu, a wnioski o umieszczenie na niej zjawisk dziedzictwa niematerialnego przyjmuje Narodowy Instytut Dziedzictwa.

Zwyczaj dunajowania w Łukowej i okolicach

Chodzenie po dunaju to inaczej kolędowanie, które odbywa się we wsiach dawnej parafii Łukowa, czyli Łukowej, Rakówce i Zamchu w drugi dzień Świąt Bożego Narodzenia. Chłopcy oraz młodzi kawalerowie obchodzą domy i śpiewają pannom tzw. kolędy życzące, które mają pomóc im wyjść za mąż w kolejnym roku. W zamian otrzymują tzw. zapłatejkę, której część wykorzystują później podczas poczęstunku, dzielą się nią między sobą, a resztę przeznaczają na cele charytatywne.

Wypiek byśków i nowych latek

Kurpiowskie byśki i nowe latka to pieczywo obrzędowe, związane z okresem od Bożego Narodzenia do Trzech Króli. Dawniej funkcjonowało jako przedmiot mający magiczną moc zaklinania obfitości i urodzaju. Dziś ten magiczny wymiar zanikł, ale tradycja jest nadal przekazywana z pokolenia na pokolenie. Byśki wypiekają całe rodziny, pod bacznym okiem gospodarza lub gospodyni. Są to najczęściej figurki zwierząt leśnych, ale też hodowlanych. Nowe latki z kolei mają postać pastuszka, który otoczony jest figurkami zwierząt domowych. Wypieka się także, choć rzadziej, postacie jeźdźca na koniu lub rolnika z narzędziami. Kiedyś jeden bysiek odpowiadał jednemu domownikowi czy jednemu zwierzęciu w gospodarstwie, teraz liczby te nie są ze sobą powiązane, ważne jednak, by ubiegłoroczne byśki spalić zanim dostanie się nowe.

Pisanie pisanek techniką batikową na Śląsku Opolskim

Pisanie pisanek techniką batikową polega na nakładaniu warstwy lub kilku warstw wosku i moczeniu jajka w barwniku. Technika ta, stosowana dawniej na Opolszczyźnie, wróciła do tego regionu wraz z przesiedleńcami z Ukrainy. Stosowana jest w takich miejscowościach, jak Tułowice, Skarbiszowice, Niemodlin, Sady, Grodziec, Korfantów, Przydroże i Puszyn.

Tradycyjne święcenie pokarmów w Dąbrowie Chotomowskiej

W Dąbrowie Chotomowskiej do dziś kultywowany jest zwyczaj wielkanocnego święcenia pokarmów w jednym z prywatnych domów, do którego mieszkańcy przynoszą swoje pokarmy. Aż do 1981 roku święcenie to odbywało się co roku u jednej gospodyni, potem zwyczaj został przekazany pod opiekę innej mieszkance, gdzie odbywa do dziś. Tradycję tę kultywują tylko mieszkańcy najstarszej części wsi (w tym także ludzie młodzi) – nowi mieszkańcy zanoszą pokarmy do kościoła.

Wysiewanie serc i krzyży na polach w okolicach Strzelec Opolskich.

Wielowiekowa tradycja symbolicznego zasiewu krzyży i serc na polu na terenie Strzelc Opolskich i gminy Ujazd przetrwała w kilku miejscowościach. W czasie zasiewów rolnicy rysują patykiem na ziemi symbol krzyża lub serca zakończonego krzyżem i w to wyżłobione miejsce wysiewają zboże. Ma to zapewnić siejącym urodzaj i ochronić przed kataklizmem. W zasiewaniu biorą udział wszyscy członkowie rodziny, a siewcą może być każdy, niezależnie od płci czy wieku.