GDAŃSK PAMIĘTA to cykl wydarzeń upamiętniających dwa tragiczne polskie Grudnie. 52 lata temu, 16 grudnia 1970 roku, władza brutalnie stłumiła robotnicze protesty. W Gdańsku padli zabici, wiele osób zostało rannych. Protesty objęły całe Wybrzeże. 41 lat temu, 13 grudnia 1981 roku, władza odebrała obywatelom ich prawa i nadzieję na demokratyczne państwo, siłą wprowadzając stan wojenny. Prawa człowieka będą tematem specjalnej konferencji w ECS, zorganizowanej 10 grudnia.
– Grudzień to nie tylko czas upamiętnienia polskich tragedii, pamięci niewinnych ofiar przemocy komunistów, ale też symboliczny miesiąc obrony prawa człowieka. 10 grudnia przypada Dzień Praw Człowieka, ustanowiony na wspomnienie uchwalenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka (1948). Dokument ten był odpowiedzią humanistów na katastrofę dwóch wojen światowych, na zagładę Żydów, na zbrodnie systemów totalitarnych oraz wszelkich imperiów i dyktatur. Autorzy deklaracji byli przekonani, że tylko państwa, które szanują prawa człowieka zapewniają pokój – mówi Basil Kerski, dyrektor ECS. – Dziś, niestety, Powszechna Deklaracja Praw Człowieka jest podstawą życia tylko części narodów na świecie. Nawet w Europie prawa człowieka są gwałcone. Doświadczamy, jak imperialna Rosja chce zabrać naszym ukraińskim sąsiadom wolność, pozbawić naród suwerenności. Niech w grudniu łączą nas w tym roku wojny – pamięć naszych tragicznych polskich doświadczeń oraz szacunek dla tych, którzy walczyli o prawa człowieka i nadal ich bronią!
W ramach obchodów zaplanowano wystawy, spacery subiektywne po wystawie stałej ECS ze świadkami historii, rozmowy z internowanymi w grudniu 1981, koncert muzyki poważnej, Maraton Pisania Listów Amnesty International, spotkanie z autorem książki „Dzień przed” (o wydarzeniach 12 grudnia 1981). Zostaną także wręczone Medale Wdzięczności i ukaże się jubileuszowa gazeta. Organizatorami obchodów są: Miasto Gdańsk, Samorząd Województwa Pomorskiego i Europejskie Centrum Solidarności.
Program wydarzeń
10/12/2022 – 31/01/2023
Ulice stanu wojennego | wystawa fotografii
Miejsce: pl. Solidarności, wstęp wolny
28 fotografii ze stanu wojennego łączy w sobie ekspresję, dynamizm i atmosferę wojennej grozy, która zapanowała na ulicach polskich miast po 13 grudnia 1981 roku. Fotografie autorstwa m.in. Tadeusza Kłapyty, Janusza Bałandy Rydzewskiego, Krzysztofa Jakubowskiego czy Stanisława Składanowskiego pochodzą ze zbiorów Europejskiego Centrum Solidarności.
Sobota, 10.12.2022
- godz. 11.00, 12.30, 14.00
Spacery po wystawie z internowanymi w stanie wojennym
Miejsce: wystawa stała ECS, wstęp biletowany. Cena specjalna 10 zł
Śladami wspomnień oprowadzą zwiedzających: Bogusław Sonik (11.00), Jan Rulewski (12.30), Konrad Bieliński (14.00)
- godz. 12.00–14.30
Miasto Praw Człowieka | konferencja
Gościem specjalnym konferencji jest Hans Sekkers, socjolog, futurolog, ekspert ds. wdrażania idei praw człowieka i zrównoważonego rozwoju na poziomie lokalnym, były dyrektor Wydziału Spraw Zagranicznych miasta Utrecht. W Międzynarodowym Dniu Praw Człowieka spotkają się praktycy, wystąpienia wstępne wygłoszą Anna Siciarek i Anna Strzałkowska
Miejsce: biblioteka ECS, wstęp wolny
- godz. 13.00–18.00
Maraton pisania listów Amnesty International
Miejsce: ogród zimowy ECS, wstęp wolny
Maraton Pisania Listów to największa na świecie akcja na rzecz praw człowieka. W tym roku motywem przewodnim jest prawo do pokojowych zgromadzeń. Wśród adresatów listów są m.in.: Aleksandra z Rosji – pozbawiona wolności za sprzeciwianie się rosyjskiej agresji na Ukrainę, Vahid z Iranu – torturowany i uwięziony za udział w pokojowych protestach w 2018 roku oraz przyjaciółki z Zimbabwe, Joanah, Cecillia i Netsai – uprowadzone, pobite, napastowane seksualnie i uwięzione za przewodzenie antyrządowej demonstracji. Informacje: maraton.amnesty.org.pl.
- godz. 16.00
Uroczystość wręczenia Medali Wdzięczności
Miejsce: wystawa stała ECS, sala G, Kultura pokojowych przemian (1 piętro), wstęp wolny, uwaga! liczba miejsc ograniczona
ECS ustanowiło Medal Wdzięczności w 30 rocznicę powstania Solidarności. Laureaci przyczynili się do odbudowy wolnej Polski – to wybitni intelektualiści, dysydenci z bloku wschodniego, politycy, dziennikarze, artyści, ale również setki tych, którzy na wieść o wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego spontanicznie zaczęli organizować komitety poparcia, zbiórki żywności, pomoc sprzętową i finansową dla podziemia, angażując często całe lokalne społeczności. Medalem honorowani są również Ci, którzy w duchu ideałów Solidarności stają w obronie uniwersalnych praw człowieka, angażują się na rzecz promocji idei solidarności jako podstawy europejskiego porządku, działają na rzecz porozumienia między narodami, a ład społeczny i moralny budują na dialogu.
Odznaczeniem uhonorowane zostały dotąd 722 osoby (w tym 65 pośmiertnie).
Odznaczeni:
- Andrej Chadanowicz | Białoruś
- Borys Łewyćkyj (pośmiertnie) | Ukraina
- Bohdan Osadczuk (pośmiertnie) | Ukraina
- Martin Pollack | Austria
- Josef Zissels | Ukraina
Niedziela, 11.12.2022
- godz. 11.00–17.00
Stan wojenny we wspomnieniach internowanych | rozmowy
Miejsce: biblioteka ECS (1 piętro), wstęp wolny
O represjach wobec opozycji, codziennym życiu w okrytych niechlubną sławą obozach internowania, jak o ośrodkach odosobnienia mówili internowani, oraz rozmaitych strategiach przetrwania – opowiedzą internowane kobiety i internowani mężczyźni, działający w opozycji demokratycznej oraz historycy.
- godz. 13.00–18.00
Maraton pisania listów Amnesty International
Miejsce: ECS, ogród zimowy, wstęp wolny
Wtorek, 13.12.2022
- godz. 12.00
Dzień przed. Czym żyliśmy 12 grudnia 1981 | spotkanie autorskie
Miejsce: biblioteka ECS (1 piętro), wstęp wolny
Bohaterami spotkania będą książka „Dzień przed. Czym żyliśmy 12 grudnia 1981” oraz dziennikarz historyczny i pisarz, który podjął się tego śledztwa – Igor Rakowski-Kłos.
- godz. 18.00
Złożenie wieńców i zapalenie zniczy pod pomnikiem Poległych Stoczniowców 1970
Miejsce: pl. Solidarności
- godz. 19.00
W hołdzie bohaterom solidarności
Miejsce: Opera Bałtycka w Gdańsku, wstęp biletowany, ceny biletów od 50 zł
Koncert wieńczący jubileusz 40-lecia Polskiej Filharmonii Kameralnej Sopot.
Piątek, 16.12.2022
Złożenie wieńców i zapalenie zniczy w hołdzie ofiarom stanu wojennego
- godz. 12.00
Zapalenie zniczy na tablicach pamiątkowych w znaczących miejscach, w których w Grudniu ’70 zginęli ludzie
Pełna lista nazwisk ofiar i miejsc, w których znajdują się tablice pamiątkowe
- godz. 14.30
Cmentarz Srebrzysko – zapalenia zniczy na grobach pomordowanych w Grudniu ’70
- godz. 18.00
Złożenie wieńców pod pomnikiem Poległych Stoczniowców.
Sobota, 17.12.2022
- godz. 11.00, 14.00
Spacery po wystawie śladami grudnia ‘70
wstęp biletowany, cena specjalna 10 zł
Śladami wspomnień zwiedzających oprowadzą: Jan Czajka (11.00), Henryk Knapiński (14.00)
Niedziela, 18.12.2022
- godz. 15.00
Spacer po wystawie z Jackiem Fedorowiczem
Miejsce: wystawa stała ECS, wstęp biletowany
Co ten satyryk i aktor, z wykształcenia malarz, robił po 13 grudnia 1981? Jak radził sobie z cenzurą? Ile razy namalował „nieznanego mężczyznę z wąsem”? – zapraszamy na spacer po wystawie stałej i obiecujemy niespodziankę na dokładkę.
Gazeta rocznicowa
W trakcie wydarzeń będzie się można zaopatrzyć w darmową gazetę – „Gdańsk Pamięta”, wydaną przez zespół ECS. Na 16 stronach zawarto ciekawe artykuły, między innymi o stoczniowej Bramie nr 2, grudniowych pochówkach ofiar, o metodach propagandy i zakłamaniu władzy i o wiele innych, frapujących historii. A wszystko ilustrowane archiwalnymi zdjęciami i zbiorami z archiwum ECS.
Wystawa niecodziennych eksponatów
Na co dzień spoczywają w magazynach zbiorów ECS. Z okazji grudniowych rocznic pięć z nich zostanie zaprezentowanych szerokiej publiczności. Od 10 grudnia będzie można je obejrzeć w ogrodzie zimowym w godzinach otwarcia budynku. To rzeczy pozornie zwyczajne, ale za każdą z nich kryje się fascynująca historia. To obraz, dwie makatki z obozów internowania w Gołdapi i Łupkowie, haftowana koszula z obozu w Strzebielinku i kula wyjęta z ciała rannego, użyta przez wojsko podczas tragicznego Grudnia ’70.
