O wprowadzeniu stanu wojennego 40 lat temu, gdy władza odebrała obywatelom prawa obywatelskie i nadzieję na demokratyczne państwo, oraz o rewolcie grudniowej sprzed 51 lat, gdy na ulicach polała się krew – GDAŃSK PAMIĘTA. Bogaty program adresowany jest zarówno do tych, którzy chcą poznać historię dwóch grudniów, jak i zgłębić wiedzę, amatorów wydarzeń kulturalnych i chcących rozmawiać o współczesnej kondycji praw człowieka.
Kalendarz wydarzeń obejmuje zarówno uroczystości miejskie na placu Solidarności, jak i projekcje filmowe, koncerty, wystawy, zawsze cieszące się powodzeniem spacery po wystawie stałej ECS, gdy w rolę przewodników wcielają się uczestnicy wydarzeń, oraz konferencje – naukową i społeczną.
– Pamięć o przeszłości zobowiązuje do stawiania pytań o dzisiejszy poziom ochrony praw człowieka w Polsce. Te dwa wymiary, pamięci i uniwersalnych praw, są motywem przewodnim naszego programu obchodów dwóch grudniów, który realizujemy razem z miastem Gdańskiem i samorządem województwa pomorskiego zarówno w ECS, jak i na placu Solidarności pod pomnikiem Poległych Stoczniowców 1970 – mówi Basil Kerski, dyrektor ECS.
UWAGA! Tylko jedno wydarzenie z bogatego programu jest biletowane, na resztę obowiązuje wstęp wolny (niebiletowany). Wiele aktywności wymaga jednak wcześniejszego zarezerwowania wejściówki, bo z powodu pandemii obowiązują ograniczone limity miejsc.
Uroczystości na placu Solidarności
Miejskie uroczystości będą się odbywać na placu Solidarności – w rocznicę wprowadzenia stanu wojennego (13.12) i w rocznicę krwawych demonstracji w Grudniu ’70 (16.12). Odsłonięte zostaną również dwie ostatnie pamiątkowe płyty chodnikowe w miejscach śmierci ofiar Grudnia ’70, co niemożliwe było w ubiegłym roku z powodu remontu dworca PKP (16.12).
W trakcie wydarzeń będzie się można zaopatrzyć w darmową gazetę jubileuszową – „Gdańsk Pamięta”, wydaną przez zespół ECS. Na 20 stronach zawarto kompendium wiedzy o stanie wojennym w Polsce. W ciekawostkowy sposób opowiedziano o wydarzeniach i ludziach – od wielkiej polityki po niedostatki życia codziennego. A wszystko ilustrowane archiwalnymi zdjęciami i zbiorami z archiwum ECS.
O historii dla wszystkich
Szczególnie polecamy subiektywne spacery po wystawie stałej ECS śladami dwóch grudniów lub praw człowieka – przewodnikami będą uczestnicy wydarzeń, m.in. Zbigniew Bujak, Danuta Kuroń, Andrzej Drzycimski czy Magda Krzyżanowska-Mierzewska – oraz spacer po Stoczni Gdańskiej. To zawsze hit. Walorami są pełne emocji opowieści naocznych świadków, osobisty kontakt i możliwość zadawania pytań (10–11.12).
Warto też skorzystać z oferty filmowej. Będzie można zobaczyć trzy filmy, po których zaplanowano rozmowę z twórcami, m.in. dokument „1970” (scen. i reż. Tomasz Wolski), pokazywany dotąd jedynie na festiwalach, przybliżający krwawe wydarzenia z grudnia 1970 roku, ale tym razem widziane z perspektywy oprawców (10.12).
Wiele o stanie wojennym będzie można dowiedzieć się również z wystaw. Na placu Solidarności będzie prezentowana wystawa fotograficzna (wernisaż: 13.12), a wewnątrz ogrodu zimowego ECS – eksponaty pochodzące z archiwum, m.in. sztuka niezależna doby stanu wojennego czy przedmioty, które powstały w obozach internowania (w trakcie tygodnia wydarzeń). Co wieczór na fasadzie ECS będzie można oglądać fotografie dokumentujące wydarzenia Grudnia ’70, budowę pomnika Poległych Stoczniowców 1970, stan wojenny i opór obywateli. Oddamy również hołd ofiarom, wyświetlając nazwiska poległych w Grudniu ’70, i odwołamy się do naszego dziś i jutro, przywołując katalog praw zawarty w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka.
Oferta dla wnikliwych
Dla odbiorców, którzy oczekują pogłębienia tematu, szczególnie polecamy dwudniową konferencję naukową, która zgromadzi specjalistów z całego kraju i ukaże temat wielowymiarowo – „Stan wojenny i stany nadzwyczajne” (14–15.12).
Biblioteka ECS opracowała kanon – wybór i opracowanie podstawowych źródeł – publikacji, archiwaliów oraz materiałów filmowych dotyczących dwóch grudniów, pomocny zarówno dla tych, którzy chcą wiedzieć więcej, jak i studentów czy nauczycieli (premiera: 10.12).
Z myślą o nauczycielach odbędzie się webinarium – „Co wydarzyło się 13 grudnia 1981?” (13.12), a dla uczniów szkół ponadpodstawowych przygotowano ofertę lekcji online, które poprowadzą edukatorki ECS.
Muzyka i słowo
W kalendarzu wydarzeń znalazły się dwa koncerty oparte na twórczości Jacka Kaczmarskiego, zwanego bardem Solidarności, którego wprowadzenie stanu wojennego zastało podczas koncertów we Francji. Gdański Teatr Szekspirowski zaprasza na spektakl muzyczny – „Kanapka z człowiekiem” (12.12). Głos oddano kobietom. Artystki Teatru Nowego z Poznania staną na scenie wśród otwartych czarnych parasolek – symbolu solidarności kobiet w walce z próbami ograniczenia przez polityków ich praw. Głosy kobiet raz jeszcze wskrzeszą pytania o sens wyborów moralnych, wolności, sztuki, wiary i artystycznej wrażliwości.
W ECS zabrzmi koncert „Jacek Kaczmarski – obława” (13.12). W repertuarze znalazły się pieśni Jacka Kaczmarskiego w tłumaczeniu na język białoruski oraz utwory po polsku, które kiedyś – w obliczu ciężkich czasów stanu wojennego – podnosiły na duchu Polaków. Tym razem wśród wykonawców sami mężczyźni.
Odniesienia białoruskie będzie miał również koncert „Hymn na wschód słońca” – flet historyczny i elektronika Maja Miro. To artystyczna odpowiedź na sfałszowane przez reżim Aleksandra Łukaszenki wybory oraz na tragiczny w skutkach protest obywatelek i obywateli Białorusi (11.12).
Pamięć
Do zbiorów ECS trafi w dniach jubileuszu maszyna do pisania IBM, używana w czasie stanu wojennego przez działaczy podziemnej Solidarności (11.12). Dar przekaże Bogdan Borusewicz, współinicjator strajku w Stoczni Gdańskiej, który w stanie wojennym był jednym z najdłużej ukrywających się przywódców Solidarności, został aresztowany dopiero w 1986 roku. Obecność zapowiedziała również Danuta Gliszewska, pracująca na tej maszynie w stanie wojennym.
Pięcioro rosyjskich dysydentów zostanie uhonorowanych przez ECS Medalem Wdzięczności (11.12). Nie bez znaczenia pozostaje, że w tym roku przypada stulecie urodzin Andrieja Sacharowa, dysydenta i obrońcy praw człowieka, laureata Pokojowej Nagrody Nobla, a Stowarzyszeniu Memoriał – najstarszej niezależnej organizacji zajmującej się w Rosji obroną praw człowieka i dokumentującą zbrodnie stalinowskie – grozi likwidacja przez państwowe władze.
Pytania o teraźniejszość i przyszłość
Sytuacja w Polsce, a szczególnie wprowadzenie stanu wyjątkowego na obszarze granicy z Białorusią, zmusza do postawienia pytania o respektowanie praw człowieka w systemie demokratycznym. Sytuacja na granicy będzie punktem wyjścia do rozmowy o tym, co oznaczają prawa człowieka w życiu każdego człowieka, nie tylko grup narażonych na dyskryminację czy prześladowanie. Konferencja społeczna „Nie ma granic dla praw człowieka” będzie miała charakter otwartej, społecznej debaty (11.12).
W ogrodzie zimowym eksponowana będzie wystawa najlepszych grafik i ilustracji młodych artystek i artystów, studentek i studentów, nadesłanych w otwartym naborze prac – „Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi…” (wernisaż: 11.12).
