Są takie miejsca, które wpisują się w historię oraz dorobek dziedzictwa narodowego i światowego, a troska o nie, jest nie tylko obowiązkiem, ale przede wszystkim przywilejem. Bez wątpienia takim miejscem jest dom rodzinny św. Jana Pawła II w Wadowicach. W tym mieście, w kamienicy przy ul. Kościelnej 7, tuż przy rynku, 18 maja 1920 roku około godz. 17.00 przyszedł na świat Karol Józef Wojtyła. Był trzecim dzieckiem Emilii z d. Kaczorowskiej i Karola Wojtyły seniora. Jego rodzice wprowadzili się do owej kamienicy niewiele ponad rok wcześniej. Wynajęli tu mieszkanie (składające się z dwóch pokoi i kuchni) od właściciela tej nieruchomości – Chaima Bałamutha, prezesa gminy żydowskiej i radnego miejskiego. W tamtym czasie na parterze budynku, pochodzącego z drugiej połowy XIX wieku, znajdował się (należący również do właściciela) sklep z artykułami technicznymi i elektrycznymi oraz zakład introligatorski Adolfa Zadory. Piętro zostało przeznaczone na lokale czynszowe i właśnie w jednym z nich rodzina Wojtyłów znalazła bezpieczną przystań na niemal dwadzieścia kolejnych lat. Był to czas, kiedy radość przeplatała się z cierpieniem – w 1929 roku przyszły Papież stracił matkę Emilię, a trzy lata później zmarł starszy z braci Wojtyłów, Edmund. W 1938 roku Karol Józef zdał maturę i zapisał się na studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Wtedy razem z ojcem opuścił rodzinne Wadowice i przeprowadził się do Krakowa.
Początki i rozwój Muzeum mieszczącego się w rodzinnym domu Karola Wojtyły w Wadowicach są dość nietypowe. Powstało niemal spontanicznie, tuż po 16 października 1978 roku, czyli w momencie wyboru kard. Wojtyły na Następcę św. Piotra. Od tego dnia do Wadowic i do mieszkania, w którym urodził się i dorastał nowo wybrany Papież, zaczęli przybywać dziennikarze i pielgrzymi, niezrażeni tym, że w kamienicy nadal mieszkali lokatorzy, dzwonili do dawnego lokum Wojtyłów. Liczba przybywających zarówno z Polski, jak i zagranicy stale wzrastała. Ówcześni najemcy – Państwo Putyrowie – cierpliwie przyjmowali gości. Wystawili też zeszyt, w którym można było złożyć pamiątkowy wpis. Dziś to cenna pamiątka i swoisty zapis historii tego miejsca.
W tym czasie proboszcz parafii Ofiarowania NMP w Wadowicach, ksiądz dr Edward Zacher zainicjował utworzenie Muzeum w dawnym mieszkaniu Wojtyłów. Dzięki jego działaniom oraz wsparciu ks. kard. Franciszka Macharskiego i Urzędu Miasta Wadowice do roku 1980 udało się zapewnić mieszkańcom kamienicy przy ul. Kościelnej 7 nowe lokum. W latach 1981-1982 przeprowadzono generalny remont, by przystosować pomieszczenia do nowej funkcji. Aranżację wystawy wykonano według projektu profesora Marka Rostworowskiego.
18 maja 1984 r., w 64. rocznicę urodzin Jana Pawła II, Muzeum zostało otwarte dla zwiedzających. Działało wówczas jako jednostka Archidiecezji Krakowskiej. Pieczę nad Domem Rodzinnym Ojca Świętego Jana Pawła II powierzono Siostrom Nazaretankom z wadowickiego klasztoru. Od 1997 roku funkcję kustosza placówki pełniła siostra Magdalena Strzelecka. W tej formie Muzeum funkcjonowało do roku 2010, powiększono też powierzchnię o kolejne przyległe dwa pomieszczenia na pierwszym piętrze. Wraz ze wzrostem liczby eksponatów, Muzeum nabrało charakteru wystawy biograficznej.
Po słynnym papieskim przemówieniu w Wadowicach, w czerwcu 1999 r., spadkobierca Chaima Bałamutha, zdecydował o wystawieniu kamienicy na sprzedaż. W marcu 2006 roku kupiła ją Fundacja Ryszarda Krauze i przekazała Archidiecezji Krakowskiej. Wspólnie z ks. kard. Stanisławem Dziwiszem postanowiono o utworzeniu nowoczesnego muzeum utrwalającego i popularyzującego dziedzictwo Papieża Polaka. Przez kolejne dwa lata trwały intensywne prace nad koncepcją przebudowy Muzeum.
16 października 2009 roku w Krakowie został podpisany list intencyjny zakładający utworzenie instytucji kultury pod nazwą Muzeum Dom Rodzinny Ojca Świętego Jana Pawła II w Wadowicach. List podpisali przedstawiciele Organizatorów: Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Województwa Małopolskiego, Archidiecezji Krakowskiej oraz Gminy i Miasta Wadowice.
Rok później, 5 października 2010 roku w Wadowicach podpisano Akt Erekcyjny inicjujący przygotowanie nowej ekspozycji Muzeum, które służyć będzie upamiętnianiu, zachowaniu i upowszechnianiu dziedzictwa oraz życia Jana Pawła II – autorytetu moralnego dla współczesnego świata. Jednostka w założeniach, będzie inspirować inicjatywy kulturalne, obywatelskie, związkowe, samorządowe, społeczne i europejskie o wymiarze uniwersalnym oraz aktywnie uczestniczyć w budowie tożsamości narodowej opartej na wartościach chrześcijańskich.
Dyrektorem powołanej instytucji został ksiądz Paweł Danek. Powierzono mu misję przygotowania bazy merytorycznej ekspozycji Muzeum oraz nadzór nad modernizacją kamienicy przy ul. Kościelnej 7.
Projekt przebudowy powierzono pracowni architektonicznej Kłaput Project – Barbary i Jarosława Kłaputów, twórców m. in. koncepcji Muzeum Powstania Warszawskiego. Założono przywrócenie budynkowi wyglądu z lat trzydziestych XX wieku oraz bazując na relacjach świadków, odtworzenie możliwie jak najwierniej mieszkania Wojtyłów. Centrum ekspozycji zostało zachowane w oryginalnych pomieszczeniach zajmowanych niegdyś przez rodzinę Wojtyłów. Całość zyskała charakter narracyjny, sale ułożono tematycznie i chronologicznie tak, by prowadziły widza przez kolejne etapy życia wielkiego Polaka.
Nowo utworzone Muzeum zostało wpisane do rejestru instytucji kultury prowadzonego przez Województwo Małopolskie. 6 maja 2010 r. uzyskało osobowość prawną, wtedy też ogłoszono Statut Muzeum. 7 kwietnia 2011 r. powołana została pierwsza Rada Muzeum, której przewodniczącym został ks. kard. Stanisław Ryłko.
Od listopada 2012 roku funkcję dyrektora pełnił ksiądz dr Dariusz Raś, który nadzorował kontynuację prac nad nową ekspozycją i przygotował ją do uroczystego otwarcia, które nastąpiło 9 kwietnia 2014 roku.
Jednym z najważniejszych wydarzeń w historii instytucji były obchody setnej rocznicy urodzin św. Jana Pawła II. Przygotowania do tej wielkiej chwili powierzono księdzu dr. Jackowi Pietruszce, który objął stanowisko dyrektora we wrześniu 2015 roku. Przez kolejne cztery lata czuwał nad rozwijaniem działalności statutowej Muzeum. Dzięki jego staraniom ekspozycja wzbogaciła się o cenne arte-fakty, m.in. osobiste pamiątki przekazane przez Papieża Benedykta XVI. Działania ks. dr. Jacka Pietruszki zostały przerwane śmiercią w 2019 roku.
Jego następcą został ks. Łukasz Piórkowski, powołany w roku setnej rocznicy urodzin wielkiego patrona Muzeum – 1 lutego 2020 roku. Czas przygotowań do jubileuszu zbiegł się z wybuchem pandemii, co postawiło przed Zespołem nowe wyzwania. Działania w dużej mierze przeniesiono do sieci i mediów społecznościowych oraz podjęto współpracę z Telewizją Polską.
Od 2014 roku Muzeum gościło zwiedzających z całego świata, w tym znamienitych gości: szkolnych przyjaciół Karola Wojtyły – śp. Halinę Królikiewicz-Kwiatkowską i śp. Eugeniusza Mroza; jego byłych studentów i członków tzw. „Środowiska”, hierarchów Kościoła, bliskich współpracowników Jana Pawła II, głowy państw, parlamentarzystów oraz ludzi mediów.
Wadowickie Muzeum jest jednym z najważniejszych punktów na mapie miejsc związanych z Papieżem Polakiem. Jest jednym z najczęściej odwiedzanych muzeów w Polsce. Stąd Jan Paweł II wyruszył, by iść przez świat niosąc Dobrą Nowinę, nadzieję i pokój. Jego życie, działalność inspirują i wzmacniają miliony ludzi na całym świecie, także tych, którzy przybywają do jego rodzinnego domu.
Jolanta Gołba
