W niedzielę 26 listopada o godz. 17:30 zapraszamy do Galerii Sztuki SOKÓŁ na wernisaż wystawy IMAGINARIUM HISTORII, który odbędzie się w ramach 18. edycji LABIRYNTU HISTORII zatytułowanej „Matejko – sny o Polsce”.
Wystawa zainspirowana jest osobistymi wątkami z życia Jana Matejki, które miały wpływ na jego twórczość. Jednym z ważniejszych jest relacja artysty z jego żoną Teodorą Giebułtowską.
Teodora Giebułtowska była utalentowaną osobą, miała pociąg do aktorstwa, który nie był realizowany z uwagi na konwenanse jakim musiała się podporządkować. Wybranka Matejki miała „piękny, nośny głos, żywy temperament, wyrazistą urodę […] doskonale się czuła, będąc w centrum zainteresowania. Posiadała także szczególny dar wcielania się w dowolne postacie, o czym zaświadczy chociażby sposób, w jaki obecna była na obrazach męża.” – tak żonę artysty opisały autorki w poświęconej jej książce: Joalanta Antecka i Małgorzata Buyko.
Na wystawie prezentujemy unikatową rekonstrukcję sukni ślubnej Teodory wykonaną na podstawie portretu oraz opisu Stanisławy Serafińskiej, siostrzenicy wybranki Matejki. Suknię ślubną dla ukochanej zaprojektował sam narzeczony. Odpowiadała ona panującym w latach 60. XIX w. trendom mody, ale poprzez uzupełnienie jej o krycie wierzchnie zainspirowane staropolskim szlacheckim ubiorem – kontuszem – cały ubiór nasycony został patriotycznymi cechami. Do nich również nawiązuje szczególny klejnot zdobiący centralnie stójkę kontusza – medalion z portretem Tadeusza Kościuszki, narodowego bohatera.
Prezentowany na stałej ekspozycji w Muzeum Narodowym w Warszawie portret żony w stroju ślubnym, Matejko odtworzył w 1879 r. na podstawie zachowanej fotografii pierwszego obrazu wykonanego rok po ślubie, a który to Teodora zniszczyła w szale zazdrości! Miało to związek z innym znamy dziełem Matejki „Kasztelanka”, na którym artysta, podczas nieobecności żony, namalował zmysłowy portret młodej Stanisławy Serafińskiej – ukazując siostrzenicę Matejkowej jako piękną staropolską kasztelankę. Gniew Teodory stał się również powodem zerwania kontaktów z Serafińskimi… Tymczasem twarz „Kasztelanki” stała się jedną z najbardziej znanych twarzy w Polsce, przez szereg lat spoglądając z awersu popularnego 5-złotowego banknotu.
Stanisława Serafińska – przyszła autorka wspomnień rodzinnych, kronikarka Wiśnicza i Bochni drugiej połowy XIX stulecia, była obecna na ślubie ciotki, wystąpiła na nim w ważnej roli druhny, także ubrana w kontusik zaprojektowany przez Matejkę. To właśnie jej zawdzięczamy opis ślubnego ubiory Teodory, który znakomicie uzupełnia portret, ukazujący Teodorę w ujęciu 3/4.
„Był to rodzaj kontusza z rozciętymi na wylot rękawami, z długim trenem z doskonałego białego kaszmiru cały podszyty jedwabiem. Spódnica do tego także biała jedwabna, krótsza niż zwierzchnie ubranie.” – napisała Serafińska. Jej kronikarska relacja uzupełnia znakomicie portret, potwierdzając, że zamysłem Matejki było bardzo efektowne wystylizowanie żony, w duchu mody patriotycznej, dodającej jej niemal królewskiego splendoru. Serafińska opisuje wspaniałą kreację Panny Młodej, emanującą wyjątkowym stylem wypełnionym odwołaniami do dawnej polskiej mody, przetworzonymi jednak zgodnie z gustem epoki. Wspomina również o innych uczestnikach wesela: druhny ubrane były w białe kontusiki oraz sukienki z błękitnej gazy, przepasane złotym paskiem. Pan Młody i męscy członkowie rodziny „mieli ubrania polskie: czamarki kontuszowe na jasnych kamizelkach z mory.”
Odtworzona na wystawie suknia uszyta została ze wspaniałego świetlistego jedwabnego atłasu, zaś kontusz z kaszmiru na jedwabnej podszewce. Przygotowując suknię wykorzystano wykroje zachowanych ubiorów z lat 60. XIX wieku. Kontusz udekorowano szamerunkami z bawełnianego sznura splecionymi ręcznie. Na wystawie wyeksponowano także oryginalny kontusik z II poł. XIX w. łączony ze ślubem Teodory i Jana, który odbył się 21 listopada 1864 r. Kontusik z rodzinnych zbiorów wypożyczyła na ekspozycję pani Maria Serafińska-Domańska.
Ubiorom towarzyszą reprodukcje dzieł Matejki wybrane z albumowych wydawnictw z XIX i początku XX wieku. Do wielu obrazów przedstawiających historię Polski Teodora pozowała mężowi, który przedstawiał ją raz jako królową Bonę raz jako piękną Barbarę Radziwiłłównę. To między innymi, dzięki niezwykłemu wyczuciu jakie miał Jan Matejko w dziedzinie „kostiumu historycznego”, jego wyreżyserowane malarskie wizje zniewolonej ojczyzny są tak realistyczne. Do dziś płótna artysty zdają się oddawać dawne wydarzenia, jakby Matejko naprawdę w nich uczestniczył i są dla odbiorców niezwykle emocjonalną lekcją historii, przypominając blaski i cienie dawnych dziejów Polski.
Koncepcja wystawy: dr Maria Molenda, Fundacja Nomina Rosae
Więcej o programie 18. LABIRYNT HISTORII na stronie: Matejko sny o Polsce
Projekt zrealizowano przy wsparciu finansowym Województwa Małopolskiego
