„Chasydzi” to opowieść o pielgrzymkach chasydów do miejsc, gdzie zostali pochowani ich przodkowie, cadykowie, do miejsc ich korzeni. W 2009 roku, namówiona przez kolegę z Częstochowy pierwszy raz pojechałam do Lelowa na jorcajt, czyli rocznicę śmierci cadyka Davida Biedermana. Chasydzi wierzą, że tego dnia cadyk zstępuje z nieba i zabiera ich prośby o wstawiennictwo u H-szem – o zdrowie, potomstwo, pomyślność w interesach itp. Swoje prośby składają w postaci karteczek (kwitełe). Kilka lat później pojechałam na jorcajt cadyka Elimelecha do Leżajska i wracałam tam wiele razy. Bywałam też na jorcajtach w Częstochowie, Radomsku, Nowym Sączu i Dynowie. Miałam okazję obserwować świat chasydzki w Jerozolimie, m.in. w dzielnicy Mea She’arim. W planach mam jorcajty cadyków w Galicji.
Słowo „chasydzi” pochodzi od słowa „chasidim”, oznaczającego pobożnych, bogobojnych, czystych uczniów cadyków. Chasydyzm to ruch religijny o charakterze mistycznym, który narodził się jako kontra przeciwko skostniałemu judaizmowi (mitnagdim) rabinicznemu. Powstał na przełomie XVII i XVIII wieku na Podolu, wówczas terenach wschodniej Rzeczypospolitej. W tym czasie zainteresowanie mistyką oraz nauką kabały było bardzo duże.
Chasydzi czczą B-ga poprzez taniec i śpiew oraz modlitwę prowadzącą do stanu radosnego uniesienia. Na ich czele stoi cadyk (pobożny, sprawiedliwy), charyzmatyczny przywódca, zwany też rebe. Cadyk jest wzorem pobożności, pokory i sprawiedliwości, jest też otaczany czcią ze względu na przypisywane mu zdolności czynienia cudów.
Pierwszym cadykiem był Izrael ben Eliezer znany jako Ha Baal Szem Tow. Urodził się około 1700 roku w Okopach Świętej Trójcy, zmarł w 1760 roku w Międzybożu. W XIX i XX wieku dynastie chasydzkie żyły w Galicji, Królestwie Polskim, na Podolu i Wołyniu, na Węgrzech, w Rumunii, na Litwie. Prężnym ośrodkiem był Czarnobyl.
W czasie I wojny światowej wielu chasydów wyemigrowało do Stanów Zjednoczonych, Palestyny i Europy Zachodniej. Chasydyzm funkcjonował na terenie II RP tylko do czasów II wojny światowej. W wyniku Holokaustu praktycznie zniknął z Europy Środkowo-Wschodniej. Po wojnie rozwijał się i rozwija w Stanach Zjednoczonych, Europie Zachodniej i Izraelu, stając się symbolem ortodoksji.
Przez lata obserwowałam, przeżywałam i dokumentowałam uroczystości jakimi są jorcajty. Zgromadziłam sporo zdjęć na ten temat i stwierdziłam, że warto pokazać szerszemu gronu zwyczaje chasydów, ich niezwykłość. Odnoszę wrażenie, że jako społeczeństwo niewiele wiemy o kulturach i ludziach, którzy zamieszkiwali tereny dawnej wschodniej Rzeczypospolitej. Uważam, że warto to zmienić. Moja wystawa (pod tym i innymi tytułami) dotycząca społeczności chasydzkiej do tej pory odwiedziła Radomsko, Lelów, Częstochowę, Zamość, Tarnów, Leżajsk, Zieloną Górę, Wrocław, Nowy Sącz, Starachowice, Chmielnik, Gliwice, Lublin, Łódź, Łomżę, Kraków, Janów Lubelski, Lubaczów, Orlę, Dobczyce, Katowice, Szczekociny, Wieluń, Siemiatycze.
Teraz wystawa prezentowana jest w Białymstoku. Składają się na nią fotografie z Lelowa, Leżajska, Częstochowy, Radomska, Nowego Sącza i Tarnowa.
W Lelowie spoczywa cadyk David Biderman (1746-1814).
W Leżajsku – cadyk Elimelech Weissblum (urodzony w Tykocinie w 1717 roku, zmarły w Leżajsku w 1787 roku).
W Częstochowie pochowany jest cadyk Pinchas Menachem Justman z Pilicy (1848-1920).
W Radomsku pochowanych jest kilku cadyków z rodziny Rabinowiczów: cadyk Salomon Rabinowicz, cadyk Cwi Meir Rabinowicz, cadyk Abraham Isachor Daw Rabinowicz, cadyk Ezechid Rabinowicz, cadyk Mojżesz Elimelech Rabinowicz, cadyk Szlomo ha-Kohen Rabinowicz.
W Nowym Sączu pochowani są cadyk Chaim Halberstam i cadyk Icchak Towie.
W Tarnowie spoczywają: cadyk Chaim Eliezer Unger, cadyk Jechiel Horowic, cadyk Arie Lejbusz, cadyk Menachem Mendel Leser ze Strzyżowa, Sowa Smochos.
Joanna Sidorowicz, 2023
wystawa fotografii
wernisaż: 30 listopada 2023 (czwartek) w godz. 18:00-20:00
wystawa czynna do 11 lutego 2024 codziennie oprócz poniedziałków w godz. 10:00-17:00
Centrum im. Ludwika Zamenhofa, Białostocki Ośrodek Kultury
