W roku 2023 Muzeum Karykatury obchodzi 45-lecie swojego istnienia. W ramach obchodów przygotowało wystawę jubileuszową, składającą się z dwóch równoległych prezentacji poświęconych założycielowi i patronowi Muzeum Karykatury – Erykowi Lipińskiemu. Od końca marca do czerwca w przestrzeni na Koziej 11 będzie można zobaczyć dwie wystawy składające się na wystawę jubileuszową: „Miej oko. Teodor i Eryk Lipińscy” oraz „Zrobiłem projekt. Projekty graficzne Eryka Lipińskiego”.
Eryk Lipiński (1908–1991) był jedną z barwniejszych postaci powojennego życia kulturalnego. Aktywny na różnych polach jako rysownik, satyryk, plakacista, projektant, scenograf. Niezrównany gawędziarz, lubiany i popularny dzięki częstym występom w radiu i telewizji. Współzałożyciel „Szpilek”. Jeden z inicjatorów Międzynarodowego Biennale Plakatu oraz Społecznego Komitetu Opieki nad Cmentarzami i Zabytkami Kultury Żydowskiej w Polsce. Stały współpracownik kabaretu Dudek. Założyciel Muzeum Karykatury – była to jedna z pierwszych na świecie instytucji tego typu. W 1991 roku otrzymał tytuł Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata.
– Chcemy uczcić pamięć naszego patrona i we współpracy z dziećmi Eryka, Zuzanną Lipińską i Tomaszem Lipińskim, przygotowaliśmy dwie wystawy – mówi dyrektor Muzeum Karykatury Paweł Płoski. – We wspomnieniach o Eryku Lipińskim powtarzają się słowa podziwu dla jego zdolności organizacyjnych. Umiejętnie nadawał kształt pomysłom. Był w odpowiednim miejscu w odpowiedniej chwili. Znał wszystkich i wszyscy go znali. Ale jeszcze jedno decydowało o powodzeniu kolejnych projektów. Eryk Lipiński żywo interesował się twórczością innych artystów. Cieszył się nią. Jego najważniejsze pomysły miały ten podstawowy walor – tworzyły przestrzeń dla innych: czy poprzez łamy czasopisma, czy poprzez wystawy. Była w tym nadzwyczajna hojność – czasu, sił, uwagi. – podsumowuje dyrektor.
Wystawa jubileuszowa prezentuje Eryka Lipińskiego w nowy sposób, w nowych kontekstach. W pierwszej kolejności poprzez relację z ojcem, Teodorem, również rysownikiem i kolekcjonerem – przenikanie ich pasji i zainteresowań. Z drugiej strony pokazuje wszechstronność Eryka Lipińskiego jako projektanta, rysownika, plakacisty, ilustratora.
„Miej oko. Teodor i Eryk Lipińscy”
Teodor i Eryk Lipińscy, ojciec i syn, których poza więzami rodzinnymi łączyła sztuka, zamiłowanie do karykatury i pasja kolekcjonerską. Obaj byli nie tylko twórcami karykatur, ale także żywo interesowali się historią tej dziedziny twórczości. W jednym miejscu i czasie pokażemy twórczości obu artystów, aby lepiej uzmysłowić przenikanie się tradycji artystycznych w rodzinie Lipińskich.
Mało kto bowiem pamięta, że ojciec Eryka był malarzem oraz twórcą karykatur portretowych i rysunków satyrycznych. Urodzony w 1871 roku Teodor otrzymał wykształcenie artystyczne podczas studiów u Józefa Mehoffera w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Zawód ojca i jego działalność artystyczna z pewnością nie pozostawały obojętne na dorastającego w artystycznej atmosferze Eryka, który – jak wynika z jego wspomnień – bardzo szybko zainteresował się sztuką i z twórczością artystyczną postanowił związać swoje dorosłe życie.
– Miej oko to wystawa będąca pierwszą próbą zaprezentowania relacji artystycznych łączących Teodora i Eryka Lipińskich, prywatnie ojca i syna – tłumaczy Piotr Kułak, kurator. – W przypadku tej ekspozycji uwaga skupiona została głównie na wskazaniu punktów stycznych i momentów przenikania się twórczości obu artystów. Miej oko to także hołd złożony Teodorowi, którego uznać należy za „ojca duchowego” Muzeum Karykatury. To właśnie jego pasja kolekcjonerska, zaszczepiona w Eryku, doprowadziła do utworzenia w 1978 roku tej wyjątkowej instytucji – podsumowuje.
Na wystawie zaprezentowane zostaną: wybrane portrety i karykatury autorstwa Teodora Lipińskiego pochodzące z albumu „Stulecie 1815-1915…”, przedstawiające znane w świecie ówczesnej kultury i polityki postaci; cykl rysunków „Lalki polskie” i „Lalki moskiewskie” prezentujących tak zwane „typy charakterystyczne”; cykl portretów pisarzy, malarzy i muzyków; fragment pocztu królów i książąt polskich. Dzieła Teodora zostaną zestawione z wybranymi pracami Eryka, który także wykonywał humorystyczny poczet królów polskich oraz karykaturalne portrety pisarzy polskich.
„Zrobiłem projekt. Projekty graficzne Eryka Lipińskiego”
Eryk Lipiński kojarzony jest głównie jako twórca rysunków prasowych o charakterze satyryczno-humorystycznych, karykatur oraz plakatów. To właśnie te dziedziny stanowiły do tej pory główny temat wystawy i publikacji poświęconych działalności Lipińskiego. Jednak jego wieloletnia działalność artystyczna nie ograniczała się wyłącznie do tego. Lipiński odnosił spore sukcesy także w dziedzinie ilustracji, projektowania graficznego i scenografii. Tworzył reklamy, znaki firmowe, projektował okładki do książek, płyt gramofonowych, a nawet współtworzył filmy animowane.
Wystawa Zrobiłem projekt pokaże pomijaną dotychczas twórczość Eryka Lipińskiego w dziedzinie szeroko rozumianego projektowania graficznego i ilustracji.
– Działalność projektowa Eryka Lipińskiego, rysownika i karykaturzysty, nie jest obecnie szerzej znana. Tymczasem był to artysta multidyscyplinarny, o czym przypominają zrealizowane przez niego ilustracje, okładki, plakaty, reklamy oraz projekty scenografii teatralnych i filmowych – zwraca uwagę Kułak.
Na wystawie zobaczymy m.in. projekty okładek, które przed wojną, razem z Andrzejem Rubinrotem, tworzył dla Instytutu Wydawniczego „Renaissance”; okładki do książek i czasopism powojennych; plakaty teatralne, filmowe, polityczne i okolicznościowe; projekty reklam dla firmy Pluton, PZU, PEPEO; projekty scenografii i kostiumów dla Teatru Syrena; ilustracje do książek dla dzieci i dorosłych; projekty scenografii do filmów animowanych.
– Zaprezentowany na wystawie Zrobiłem projekt bogaty materiał dowodzi, że grafika użytkowa Lipińskiego, przepełniona Erykowym poczuciem humoru, znacznie bardziej niż jego satyra rysunkowa, pozwala wskazać jak przez kolejne dziesięciolecia kształtował się specyficzny język wypowiedzi artysty oraz w jak dużym stopniu oddziaływały na niego zmiany zachodzące w ówczesnej sztuce – dodaje kurator.
Wydawnictwa jubileuszowe
Z okazji wystaw jubileuszowych w sprzedaży pojawią się dwa obszerne katalogi z pracami zarówno Teodora, jak i Eryka. Dodatkowo we współpracy z magazynem „Zwykłe Życie” w połowie kwietnia wyjdzie specjalny numer poświęcony „Szpilkom” i dokonaniom polskich artystów karykatury – Zwykłe Życie x Szpilki.
Program towarzyszący
Na sam początek trwania wystawy – we wtorek 4 kwietnia o 18.00 – zaplanowaliśmy razem z Wydawnictwem Marginesy spotkanie wokół Ha-Gi (Anny Gosławskiej-Lipińskiej) – rysowniczki satyrycznej, ilustratorki, wspaniałej artystki. Udział w spotkaniu wezmą córka Ha-Gi – Zuzanna Lipińską oraz Agata Napiórska – autorka niedawno wydanej książki „Ha-Ga. Obrazki z życia”. Podczas spotkania planowana jest licytacja oryginalnych prac Ha-Gi, którą poprowadzi Michał Sufin z Klubu Komediowego.
W czasie trwania wystawy odbędą się również wykłady: „O kapitanie Eryku i Admirałach” – wykład Anity Wincencjusz-Patyny (11 kwietnia), „Eryk Lipiński na wojnie okładek” – wykład dr. Piotra Rypsona (18 maja) oraz wykład Ryszarda Kajzera (6 czerwca).
W sobotę 22 kwietnia po jubileuszowych wystawach oprowadzi widzów Marcin Wicha, natomiast 20 maja oprowadzanie kuratorskie będzie miał dr Piotr Kułak, podczas którego między innymi zobaczymy, w jaki sposób styl artysty łączył się z nowymi prądami i kierunkami w sztuce XX wieku.
25 maja odbędzie się natomiast spotkanie wspomnieniowe o Eryku Lipińskim, do którego zostali zaproszeni m.in. Zuzanna Lipińska, Irena Karel, Tomasz Lipiński, Ferdynand Ruszczyc i Mieczysław Wasilewski.
W weekend 15-16 kwietnia w Lengrenówce – pracowni Muzeum Karykatury – Patryk Mogilnicki poprowadzi autorskie piętnastogodzinne warsztaty o projektowaniu książek.
Wystawy jubileuszowe:
Miej oko. Teodor i Eryk Lipińscy
Zrobiłem projekt. Grafika użytkowa Eryka Lipińskiego
Kurator: dr Piotr Kułak
Wystawy jubileuszowe potrwają od 1 kwietnia do 18 czerwca 2023 w Muzeum Karykatury przy ul. Koziej 11. Muzeum jest czynne we wtorek, środę, piątek oraz w weekendy od 10.00 do 18.00, w czwartek od 12.00 do 20.00. Bilety 15 zł / 10 zł, we wtorki wstęp bezpłatny.
Wystawy przygotowano we współpracy z dziećmi Eryka Lipińskiego – Zuzanną i Tomaszem Lipińskimi.
Muzeum Karykatury jest instytucją kultury m. st. Warszawy.
Partnerzy wystawy: SPAK, ZAiKS, Patroni medialni: NN6T, Przegląd, Przekrój, RETRO, TVP Kultura, Zwykłe Życie
Tekst: Katarzyna Miękus
Grafiki: Muzeum Karykatury
