Po światowym kryzysie finansowym i gospodarczym, który miał miejsce w latach 2007-2008, kapitalizm i jego najważniejszy analityk i krytyk – Karol Marks ponownie znalazły się w centrum światowej uwagi. Jako patron autorytarnych ideologii i dyktatur XX wieku Marks pozostaje kontrowersyjny. Jednocześnie pytania, które postawił w swojej ekonomicznej i społecznej krytyce XIX wieku, są bardziej aktualne niż kiedykolwiek. Na wystawie „Karl Marks i kapitalizm” (10 lutego – 21 sierpnia 2022 ) Niemieckie Muzeum Historyczne przedstawia koncepcje i pracę Marksa jako intelektualną i polityczną analizę dalekosiężnych kryzysów i konfliktów jego czasów.
W XIX wieku industrializacja wywołała w Niemczech i Europie ogromne wstrząsy gospodarcze, społeczne i kulturalne, postrzegane jako zagrożenie dla spójności społecznej. Poza podwójną – polityczną i gospodarczą – rewolucją miała też miejsce pierwsza nowoczesna fala globalizacji. Karol Marks był jednym z najostrzejszych krytyków wypaczeń nowoczesności i dynamicznie zmieniającego się kapitalizmu. Rozumiał kapitalizm jako globalny, pogrążony w kryzysie porządek gospodarczy i społeczny, który po rewolucji proletariackiej powinien zostać zastąpiony społeczeństwem komunistycznym.
Wystawa pokazuje, co poruszyło Marksa, na co zareagował, jak zmieniały się jego teorie i gdzie sam sobie zaprzeczał. Koncentruje się na tematach, które zdeterminowały teraźniejszość Marksa i do dziś nie straciły na aktualności: kontrowersje wobec religii i społeczeństwa, antysemityzm, rewolucja i przemoc, nowe technologie, niszczenie natury, globalna ekonomia, kryzysy i protesty międzynarodowe oraz ruchy emancypacyjne.
Oprócz obrazów, rysunków, dokumentów, fotografii i plakatów kuratorka wystawy Sabine Kritter wykorzystuje kolaże dźwiękowe, grafiki i animacje. Oryginalne obiekty, takie jak lokomotywa parowa czy zegar ośmiogodzinny, ale także interaktywne stacje i olfaktoryczna instalacja artystyczna ilustrują siłę i ambiwalencję zmian technicznych i społecznych w XIX wieku. To, że diagnozy i prognozy Marksa z tamtych czasów zmieniały się, ukazują na wystawie takie eksponaty, jak odręczne notatki w jego osobistym egzemplarzu „Kapitału” (1867) czy „Manifest Partii Komunistycznej” pisany z Fryderykiem Engelsem od 1848 roku, do którego w wydaniu z roku 1872 autorzy dodali zmodyfikowaną przedmowę.
W 2022 roku Niemieckie Muzeum Historyczne poświęci się dwóm niemieckim osobistościom XIX wieku: Karolowi Marksowi (1818-83) i Ryszardowi Wagnerowi (1813-83). Obaj mieli ogromny wpływ na wiek XIX, XX, a w dłuższej perspektywie także na XXI. I obaj zostali wyniesieni do rangi ikon przez politycznie opozycyjne obozy: Marks z lewej, Wagner z prawej strony. Przez kilka lat żyli w tym samym świecie, obserwowali te same wstrząsy gospodarcze i społeczne, ale ostatecznie wyciągnęli z tego bardzo różne wnioski: Marks chciał wyprzedzić nowoczesność, Wagner ją przeprojektował.
Równolegle do wystawy „Karl Marks i kapitalizm” w DHM będzie można oglądać wystawę „Richard Wagner i niemieckie uczucia” (8 kwietnia do 11 września 2022).
