10 lutego 2022 r. Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku miała miejsce kolejna odsłona cyklu „Wejście w historię”. Tym razem w murach Muzeum zaprezentowano nieeksponowane wcześniej zabytki związane z działalnością Armii Krajowej, w tym pamiątki po gen. Fieldorfie, pochodzące ze zbiorów Muzeum Armii Krajowej w Krakowie. Eksponaty wybrane zostały z okazji przypadającej w tym roku 80. rocznicy przekształcenia Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową. Wystawę oglądać będzie można w Muzeum do połowy maja br.
W ramach najnowszej odsłony cyklu „Wejście w Historię”, Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku zaprezentowało eksponaty nawiązujące do przypadającej w tym roku 80. rocznicy przekształcenia Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową. Od 10 lutego do połowy maja 2022 r. zwiedzający zapoznać się mogą z zabytkami pochodzącymi ze zbiorów Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, związanymi z działalnością Armii Krajowej, jak i pamiątkami po generale Auguście Emilu Fieldorfie ps. „Nil”, pochodzącymi ze zbiorów Muzeum Armii Krajowej w Krakowie.
Armia Krajowa była najważniejszą i najliczniejszą polską wojskową organizacją konspiracyjną istniejącą w czasie II wojny światowej. Jako siła zbrojna Polskiego Państwa Podziemnego wchodziła w skład Sił Zbrojnych RP podlegających Naczelnemu Wodzowi i Rządowi na uchodźctwie. Utworzona 14 lutego 1942 r. na skutek przeorganizowania istniejącego od jesieni 1939 r. Związku Walki Zbrojnej.
W czasie okupacji struktury Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej wykorzystywały posiadane uzbrojenie do realizacji zadań związanych z walką bieżącą oraz gromadziły środki potrzebne na wypadek planowanego powstania powszechnego. Broń i materiały wybuchowe pochodziły z zapasów z okresu kampanii polskiej, produkcji konspiracyjnej lub zrzutów lotniczych z Wielkiej Brytanii, były też zdobywane podczas walk z Niemcami.
Z zagadnieniem Armii Krajowej nierozerwalne związana jest postać Augusta Emila Fieldorfa ps. „Nil”, żołnierza Legionów Polskich i Polskiej Organizacji Wojskowej, oficera WP. W czasie Kampanii Polskiej 1939 r. dowodził on 51. pułkiem Strzelców Kresowych. Jesienią 1939 r. przedostał się do Francji, a następnie do Wielkiej Brytanii. W 1940 r. wyznaczony na emisariusza Naczelnego Wodza wrócił do okupowanej Polski. W latach 1942-1944 dowodził Kierownictwem Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej. Od 1944 r. tworzył konspiracyjną organizację ,,NIE” mającą działać po zajęciu Polski przez Armię Czerwoną. Brał udział w Powstaniu Warszawskim. Od października 1944 r. był zastępcą komendanta AK. Aresztowany w marcu 1945 r., nierozpoznany przez NKWD, więziony w łagrach w ZSRS. W 1947 r. wrócił do Polski. Ujawnił się w maju 1950 r., a w listopadzie został aresztowany. Po ciężkim śledztwie, odrzucając propozycję współpracy z komunistami, został niesłusznie oskarżony i skazany na śmierć przez powieszenie. Wyrok wykonano 24 lutego 1953 r. Jego miejsce pochówku do dnia dzisiejszego pozostaje nieustalone.
Wśród prezentowanych zabytków w ramach najnowszej odsłony cyklu „Wejście w Historię” znalazły się liczne odznaczenia należące do gen. Augusta E. Fieldorfa ps. „Nil” (1895-1953), pochodzące ze zbiorów Muzeum Armii Krajowej w Krakowie. Na ekspozycji zobaczyć można m.in. Krzyż Niepodległości, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Walecznych – potrójne nadanie, Złoty Krzyż Zasługi , a także liczne medale, order zasługi oraz odznaczenia pamiątkowe.
Ponadto na ekspozycji prezentowane jest uzbrojenie struktur konspiracyjnych i oddziałów partyzanckich Armii Krajowej, pochodzące ze zbiorów Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, w tym: polski granat ET-40 ,,Filipinka”, brytyjski granat Mills No. 36M pochodzący ze zrzutów dla AK, sztylet bojowy produkowany w zakładach konspiracyjnych, a także obrzyn karabinka Mannlicher wz. 1895 – wykorzystywany w czasie Powstania Warszawskiego
O szerszym kontekście historycznym związanym z przekształceniem Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową opowiada Zastępca Dyrektora MIIWŚ w Gdańsku dr Marek Szymaniak:
– Powstanie 80 lat temu Armii Krajowej, kontynuującej konspiracyjny wysiłek zbrojny na podjęcie w niedalekiej przyszłości walki otwartej z Niemcami, to moment symboliczny w historii całej Polski. […] Wiemy, że ta walka miała swój wymiar tragiczny, nie zakończyła się zwycięstwem. Żołnierze Armii Krajowej, oczywiście nie ze swojej winy, w swojej rzeszy 380 tys. zaprzysiężonych żołnierzy nie osiągnęła tego celu, który stawiali sobie w 1939 roku przedstawiciele Służby Zwycięstwu Polski, później Związku Walki Zbrojnej i wszystkich innych organizacji, które były scalane w ramach Armii Krajowej. Tego celu nie osiągnęliśmy, przyszło nam czekać na odzyskanie niepodległości kilkadziesiąt następnych lat. Niemniej jednak ta walka miała swój głęboki sens, wzmacniała w nas – Polakach poczucie tego, że nigdy nie pogodzimy się z odebraniem Polsce niepodległości, a Polakom wolności. Żołnierze wolności, bo tak określano tych, których w 1942 roku i później przyjmowano w szeregi Armii Krajowej w rocie przysięgi, są naszymi bohaterami.
O postaci gen. Augusta Emila Fieldorfa „Nila”, a także szczegółach prezentowanego zbioru zabytków opowiada Wojciech Łukaszun, kierownik Działu Zbiorów MIIWŚ:
– […] Generał Fieldorf jako dowódca Kedywu podejmował decyzje, wydawał rozkazy dotyczące najważniejszych akcji zbrojnych prowadzonych w czasie okupacji przez Armię Krajową. Głównym zadaniem Armii Krajowej było bowiem przygotowanie planowanego powstania powszechnego oraz prowadzenie walki bieżącej, za którą generał Fieldorf odpowiadał. Oprócz tego, że jest on symbolem wszystkich osób, które brały udział w walce, jest także poniekąd symbolem losu innych Polaków w czasie II wojny światowej. W 1945 r. generał Fieldorf został przez sowietów aresztowany i wywieziony nierozpoznany w głąb Związku Sowieckiego. Podzielił los tych polskich obywateli, którzy byli deportowani przez władze sowieckie od lutego 1940 r. […] Uzupełniając prezentowane na wystawie odznaczenia należące do generała Fieldorfa, wypożyczone z Muzeum Armii Krajowej w Krakowie, chcieliśmy pokazać to, czym posługiwali się członkowie Armii Krajowej w czasie walki. Prezentujemy w gablocie zarówno granat brytyjski pochodzący ze zrzutów na potrzebę Armii Krajowej; granat, który został wyprodukowany w podziemnych zakładach; sztylet, który wyprodukowano w Krakowie na potrzeby oddziałów partyzanckich i struktur, które wezmą udział w powstaniu powszechnym; a także przedwojenny, wykorzystywany przez Wojsko Polskie karabinek Mannlicher, który został na potrzeb konspiracyjne skrócony i jako obrzyn wykorzystywany w konspiracji i Powstaniu Warszawskim. […].
„Wejście w historię” to akcja, w ramach której na poziomie -1 Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku (przy wejściu głównym) prezentowane są eksponaty związane z aktualnymi rocznicami, wydarzeniami wojennymi lub zagadnieniami okresu wojny i okupacji. Ideą cyklu jest przede wszystkim pokazanie eksponatów na co dzień nieprezentowanych w przestrzeni Muzeum, a związanych z interesującym zdarzeniami i osobistymi historiami.
