Wystawa przybliża problematykę kolekcjonerstwa prywatnego i antropologii rzeczy na przykładzie twórczości opoczyńskich hafciarek gromadzonej przez Teresę Szwedkowicz. Wśród licznych wątków podejmowanych na wystawie szczególnie widoczne są te, które dotyczą relacji przedmiotów z człowiekiem. Punktem wyjścia jest pasja, hobby, które może dotyczyć każdego z nas, a stając się treścią życia przynosi owoc w postaci monumentalnej kolekcji, która uzyskuje status zabytkowego muzealnego artefaktu.
Wystawa prezentuje wszystkie charakterystyczne elementy kolekcji opoczyńskich strojów, haftów oraz fotografii zgromadzonej i opracowanej przez Teresę Szwedkowicz, w znakomitej większości znajdującej się w zbiorach PME.
O KOLEKCJONERCE
Teresa Szwedkowicz (1930-2001) była nauczycielką wychowania plastycznego i technicznego w liceum ogólnokształcącym w Opocznie, miłośniczką rodzinnego regionu. Kolekcję stroju opoczyńskiego i haftu, a także fotografii tworzyła przez ponad 40 lat. W tym czasie, jak sama podała, zgromadziła około 5000 obiektów. Gromadziła głównie elementy wiana i stroju ślubnego panny młodej (koszule, ręczniki, nakrycia na łóżko, fragmenty stroju) oraz fotografie związane z obrzędami rodzinnymi.
Jest to pierwsza w Polsce ekspozycja prezentująca kolekcję Teresy Szwedkowicz: nie tylko zgromadzone obiekty, ale także jej relację z hafciarkami, warsztat pracy i sposób popularyzowania zbioru. Na wystawie podejmujemy problematykę relacji człowieka z rzeczami oraz dziedzictwa niematerialnego. Teresa Szwedkowicz nie tylko gromadziła przedmioty, ale też systematyzowała je i opracowywała, tworząc katalogi i pisząc artykuły. Jej działalność jest przykładem kolekcjonerstwa prywatnego: emocjonalnego, nierozerwalnie związanego zarówno z przedmiotem kolekcji, jak i jej opiekunem.
Teresa Szwedkowicz jednocześnie była twórczynią – sama haftowała i wycinała, ucząc się od twórczyń ludowych, a jej wytwory stawały się przedmiotem kolekcji i obiektami dziedzictwa kulturowego. W pracy nauczycielki wykorzystywała kolekcję jako pomoc naukową, a jako popularyzatorka prezentowała ją na wystawach.
O KOLEKCJI
Kolekcja została stworzona w całości przez kobietę, dzięki twórczości kobiet, a także z myślą o kobietach. Opowiada haftach i szyciu, zajęciach którymi zajmowały się najczęściej kobiety, tworząc swego rodzaju wspólnotę przekazu tradycji i treści. Wątkiem tym wpisuje się więc także w nurt herstorii, czyli historii badanej i pisanej z perspektywy doświadczeń kobiet. Pośrednio skłania do refleksji na temat praktyk pamięci i dziedzictwa niematerialnego, do którego zalicza się hafciarstwo.
Na wystawie zobaczyć będzie można części stroju opoczyńskiego, lniane i wełniane próbki tkanin odzieżowych oraz tekstylne elementy stanowiące wyposażenie domu mieszkalnego (ręczniki, poszewki na poduszki, obrusy, serwetki, tkaniny), wycinanki oraz związane ze świętami wielkanocnymi pisanki. Uzupełnieniem kolekcji materialnej strojów jest zbiór fotografii oraz negatywów szklanych wraz z katalogami i opisami, jakie wykonała kolekcjonerka, a także kroniki jej działalności z fotografiami. Jej prace zostaną zaprezentowane w sposób interaktywny. Niektórych z nich widz będzie mógł dotknąć.
DOSTĘPNOŚĆ WYSTAWY
- opisy i teksy w przestrzeni wystawy zostały przetłumaczone na język angielski.
- wystawa zaprojektowana zgodnie z zasadami projektowania uniwersalnego biorąc pod uwagę potrzeby różnorodnych odbiorców: osób starszych, osób o ograniczonej sprawności ruchowej, osób z niepełnosprawnościami wzroku, słuchu, intelektualną, w spektrum autyzmu.
W przestrzeni wystawy dostępne są:
- opisy alternatywne w języku polskim i angielskim do pętli zdjęć w ramkach cyfrowych,
- skrypt do filmu archiwalnego znajdujące się w przestrzeni wystawy,
- przewodnik po wystawie dla osób z niepełnosprawnością intelektualną i osób w spektrum autyzmu w tekście łatwym do czytania i rozumienia (ETR)
- wideoprzewodnik w polskim języku migowym (PJM),
- audiodeskrypcja wybranych obiektów z wystawy.
OSOBY TWORZĄCE WYSTAWĘ
Kuratorka: Joanna Bartuszek
Zespół kuratorski: Julia Grudzień, Patryk Pawlaczyk
Koordynatorka projektu: Marta Czerska-Gigiel
Współpraca merytoryczna: Marta Elas, Agnieszka Grabowska, Alicja Kobus, Małgorzata Kunecka, Mariusz Raniszewski, Zofia Świrek
Scenografia: Wojciech Cichecki
Opracowanie graficzne: Siostry Piwowar Studio
Teksty: Agnieszka Grabowska, Julia Grudzień, Patryk Pawlaczyk
Redakcja językowa: Marta Elas, Zofia Świrek
Tłumaczenie: Bartosz Wójcik
Ruch muzealiów i opieka konserwatorska: Anita Broda, Katarzyna Górzyńska, Monika Salamon, Alicja Szewczak, Krystyna Tomasik, Anna Wielechowska-Olszak
Fotografie obiektów: Edward Koprowski, Krzysztof Towstjenko
Dostępność: Magdalena Dąbrowska, Fundacja Kultury bez Barier: Alicja Szurkiewicz, Marlena Florczyk, Paulina Gojtka (wideoprzewodnik i informacje w PJM), Emilia Piegat (audiodeskrypcje) Michalina Adamska (napisy rozszerzone do filmu), Robert Więckowski (konsultacje audiodeskrypcji), Wiktor Kurpiewski (tyflografiki)
Produkcja i logistyka: Marta Ancelewska
Zespół ds. technicznych i współpraca organizacyjna: Kamila Końska, Łukasz Horbów, Mariusz Horoś, Marcin Kiersnowski, Piotr Maciukiewicz (multimedia), Łukasz Malinowski, Tomasz Rychter, Zenon Winnicki
PR i komunikacja: Łukasz Gackowski, Patrycja Lewandowska, Przemysław Walczak, Paulina Zomer
Program edukacyjny: Magdalena Dąbrowska, Joanna Migut, Aleksander Robotycki
Koordynacja finansowa: Aneta Jawdosiuk-Stawińska
Podziękowania: Ewa Czyżewska, Maria Rogulska, prof. Włodzimierz Mędrzecki, Anna Woźny, Anna Bujnowska, Anna Latos-Paryska, Adam Grabowski, Aleksandra Grad-Rychwalska oraz Kazimierz Caban
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego oraz Samorządu Województwa Mazowieckiego, który jest organizatorem Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie.
