Wykłady i spotkania
06 grudnia 2024 –
Kasztel w Szymbarku
Zapraszamy na konferencję.
Program konferencji:
10:30 – Otwarcie konferencji
PANEL I:
10:40-11:00 – Kilka refleksji na temat przyczyn i konsekwencji Talerhofu – dr hab. Andrzej Zięba, Uniwersytet Jagielloński
11:00-11:20 – Wina i kara… Zbrodnia i kara. Wielka Wojna a kwestia łemkowska 1914-1915 – dr hab. Andrzej Olejko, PANS w Jarosławiu
11:20-11:40 – Duchowni greckokatolickiej diecezji przemyskiej w obozie w Thalerhofie – dr Adam Szczupak, Kraków
Przerwa: 11:40-12:10
PANEL II:
12:10-12:30 „Ruská Krajna” ako dvojstranná snaha o integritu Uhorska (1918-1919) / „Ruska Krajna” jako dwustronny wysiłek na rzecz integralności Węgier (1918-1919) – prof. dr hab. Peter Švorc, Uniwersytet Preszowski w Preszowie
12:30-12:50 – „Dąbie – to polski Thalerhof”. Porównanie internowania Ukraińców galicyjskich w obozie Thalerhof w okresie I wojny światowej i polskich obozach jenieckich 1918-1919 – dr Wiktor Węglewicz, Warszawa
12:50-13:10 – Działalność Centralnego Komitetu Talerhofskiego 1924-1939 – Damian Nowak, Muzeum Ziemi Bieckiej
Przerwa: 13:10-13:40
PANEL III:
13:40-14:00 – Obchody talerhofskie w Czarnem w okresie międzywojennym – ks. dr Roman Dubec, Gorlice
14:00-14:20 – Wpływ Talerhofu na przemiany świadomości inteligencji łemkowskiej na podstawie źródeł literackich – dr hab. Helena Duć-Fajfer, prof. UJ, Uniwersytet Jagielloński
14:20-14:40 – Niedośpiewana pieśń więźnia Talerhofu – poety Mychaiła Nesteraka, Nesterak w świadczeniach współwięźnia, Symeona Pyża – Piotr Trochanowski, Krynica
Organizatorzy:
Stowarzyszenie Ruska Bursa w Gorlicach
Muzeum Ziemi Bieckiej
Muzeum – Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach
Talerhof. Pierwszy obóz internowania w Europie.
Obóz w Talerhofie, założony w 1914 roku przez władze Austro-Węgier, był jednym z pierwszych obozów internowania w najnowszej historii. Stał się miejscem cierpienia tysięcy galicyjskich Rusinów, w tym Łemków, którzy zostali uznani za „niepewnych politycznie” obywateli cesarstwa. W warunkach niemal zupełnego braku infrastruktury – baraków, odpowiedniego zaopatrzenia, a nawet podstawowych środków higieny – przetrzymywano tam ludzi podejrzanych o sympatyzowanie z carską Rosją. Wystarczyło wskazanie sąsiada bądź posiadanie w domu literatury w zapisie cyrylicznym, żeby być aresztowanym, a następnie skierowanym do obozu.
Był to obóz o wieloetnicznym charakterze. Przetrzymywano w nim nie tylko Rusinów, ale też Polaków, Rumunów, Słowaków, Żydów, Ukraińców, Romów i Rosjan. Wielu z nich przypłaciło internowanie zdrowie, a w wielu przypadkach również życiem. Obóz funkcjonował do 1917 roku.
110 lat po tych wydarzeniach wciąż warto zadawać pytania: co doprowadziło do tych represji? Jakie mechanizmy społeczne i polityczne sprawiły, że tak łatwo pozbawiono niewinnych ludzi wolności, a czasem także życia? Próba odpowiedzi na te pytania będzie osią konferencji naukowej, która odbędzie się 6 grudnia 2024 r. w Kasztelu w Szymbarku – oddziale Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach.
Dlaczego Talerhof wciąż jest ważny?
Historia Talerhofu to nie tylko dramat społeczności galicyjskich Rusinów. To również ilustracja uniwersalnych procesów, które prowadzą do stygmatyzacji i prześladowań grup uznanych za „inne” lub stanowiących „zagrożenie” dla porządku politycznego.
W czasach I wojny światowej Talerhof stał się symbolem konsekwencji wojennej paranoi i szpiegomanii, w których granice między realnym zagrożeniem a wyimaginowanym wrogiem przestały istnieć. Dziś, gdy temat migracji, tożsamości narodowej i relacji międzykulturowych nadal budzi silne emocje, warto powrócić do tej historii, by zrozumieć, jak łatwo lęk i propaganda mogą doprowadzić do tragedii.
Planowana konferencja naukowa ma na celu nie tylko upamiętnienie ofiar Talerhofu, ale także szerszą refleksję nad mechanizmami historycznymi, które przyczyniły się do prześladowań.
W programie przewidziano trzy panele tematyczne. W pierwszym prelegenci przyjrzą się genezie powstania obozu na tle polityki narodowościowej Monarchii Austro-Węgier. W drugim panelu omówione zostaną doświadczenia Talerhofu z późniejszymi obozami jenieckimi. Trzeci panel tematycznie skupi się na formach upamiętniania ofiar Talerhofu oraz jego obecności w rusińskich tekstach kultury.
Wśród zaproszonych prelegentów znajdują się wybitni badacze i regionaliści, którzy przedstawią różne aspekty dramatycznych wydarzeń związanych z Talerhofem oraz ich wpływ na społeczność łemkowską i szerszy kontekst historyczny Europy Środkowo-Wschodniej.
Historia obozu w Talerhofie, choć bolesna, przypomina, do czego prowadzi dehumanizacja, wykluczenie i polityka oparta na uprzedzeniach. Pokazuje jak kruchy bywa porządek społeczny w czasach kryzysu i jak łatwo mechanizmy wykluczenia mogą prowadzić do tragedii.
Barbara Zasowska
