Kim były cztery kobiety, malarki związane z Warszawą, które zaliczane są do grona najwybitniejszych polskich malarek nieprofesjonalnych? Talent, pasja i intuicja – to cechy, które charakteryzują te artystki. Twórczość i osobowość Marii Korsak, Łucji Mickiewicz, Leokadii Płonkowej i Haliny Walickiej prezentuje Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie na wystawie „Malarki warszawskie. Szkice ze sztuki zwanej naiwną”.
Cztery artystki, bohaterki wystawy to cztery odrębne życiorysy, które łączy szukanie własnej drogi w sztuce. Chociaż losy każdej z kobiet naznaczone były przeżyciami wojennymi, traumami obozowymi czy chorobami, to wybierane przez nie drogi życiowe pokazują pozytywny obraz dążenia do szczęścia i samorealizacji. Takie też są obrazy wybitnych, nieżyjących już artystek, związanych z Warszawą: Marii Korsak, Łucji Mickiewiczowej, Leokadii Płonkowej i Haliny Walickiej.
Artystki przedstawił światu polski badacz i promotor sztuki naiwnej Aleksander Jackowski (1920–2017), który w 1965 roku w warszawskiej Zachęcie zorganizował pierwszą w Polsce przeglądową wystawę twórczości artystów nieprofesjonalnych. Jackowski zwracał uwagę na łączenie się dzieła i osobowości u takich twórców, większe niż u artystów profesjonalnych.
„Bogata kolekcja Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie to nie tylko sztuka ludowa pochodząca z terenów wiejskich, to także spora liczba dzieł, których autorki i autorzy mieszkali w miastach. Tym razem postanowiliśmy zaprezentować naszej publiczności malarstwo kobiet malujących Warszawę lub w Warszawie tworzących.”. – mówi Robert Zydel, dyrektor muzeum.
Wystawa „Malarki warszawskie. Szkice ze sztuki zwanej naiwną” stanowi okazję do zaprezentowania kolekcji tej sztuki Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, która należy do najcenniejszych w Polsce. Jest zarazem jedynym tego typu zbiorem przechowywanym w Warszawie. Znajdują się w niej dzieła wystawiane przez Jackowskiego, uzupełniane późniejszymi nabytkami. Na ekspozycji znalazły się także prace wypożyczone z innych zbiorów: obrazy Marii Korsak z kolekcji Mariana Pokropka oraz praca ze zbiorów osoby prywatnej. Siedem prac użyczyło Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu. Łącznie zobaczyć można blisko 100 dzieł. Na wystawie dominuje malarstwo, jednak obecne są również hafty czy prace wykonane tuszem, a także szkice prezentowane w gablotach w zaaranżowanej na ekspozycji pracowni Leokadii Płonkowej, która w testamencie przekazała muzeum cały swój dorobek twórczy.
„Szukając klucza do wystawy wybrałam miejsce – Warszawę – nie kojarzącą się z taką twórczością, pewnego rodzaju niespodziankę. Wybrałam cztery wybitne, nieżyjące już artystki mieszkające w stolicy. Za życia aktywne, widziane i doceniane; co niewyobrażalne, ale jedna z nich w 1962 roku miała indywidualną wystawę Museum of Modern Art w Miami (USA). Dzisiaj właściwie zapomniane, a każda z nich to ciekawa opowieść o ludzkich wojennych i powojennych losach, o marzeniach o sztuce, determinacji w dążeniu do ich spełnienia. To opowieść o pełnych pasji kobietach, którym tworzenie nadało sens życiu.”. – tłumaczy Alicja Mironiuk Nikolska, kuratorka wystawy.
Bohaterki wystawy tworzyły dzieła, które, mimo że należą do jednego nurtu sztuki to jednak zauważalnie różnią się od siebie. Maria Korsak znana jest jako malarka warszawskich parków, która w dekoracyjnych obrazach „stylizowała” przyrodę. Leokadia Płonkowa dała się poznać jako malarka o zadziwiającej wrażliwości kolorystycznej. Halina Walicka z kolei malowała odrealnione, idylliczne sceny, a Łucja Mickiewicz to przede wszystkim twórczyni oryginalnych haftowanych pejzaży, która początkowo pracowała u warszawskich modystów, a jej hafty i wyszycia na ubraniach porównywane były do wiedeńskich.
Dzieła, które zostaną zaprezentowane w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie na wystawie „Malarki warszawskie. Szkice ze sztuki zwanej naiwną” to często twórczość wieku późnego. Wystawa stwarza okazję do poznania motywacji twórczyń, dla których sztuka stanowiła formę terapii. Dzięki opowieściom, jakie artystki przekazały za pomocą tworzonych przez siebie obrazów, możliwy będzie wgląd w ich emocje, rolę kobiet w ówczesnym świecie i sposoby radzenia sobie z codziennymi problemami.
Wystawa „Malarki warszawskie” stwarza również okazję, by spojrzeć na miasto tak, jak widziały je autorki eksponowanych prac. Wszystkie one tworzyły w Warszawie i związek z nią znalazł silne odbicie w ich twórczości. Wystawa umożliwi doświadczenie odbycia spaceru ulicami miasta, kierując się punktami, które zaznaczyły się w życiorysach malarek.
Wystawę czasową „Malarki warszawskie. Szkice ze sztuki zwanej naiwną” będzie można oglądać przez kilka miesięcy, od 1 grudnia 2022 do 4 czerwca 2023 roku w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie, ul. Kredytowa 1.
Wystawie towarzyszy program edukacyjny dla osób z niepełnosprawnościami, realizowany wspólnie z Fundacją Dostępnej Kultury Wizualnej „Wielozmysły”. Z myślą o dostępności form wizualnych dla osób niewidzących i niedowidzących przygotowane zostały audiodeskrypcje i tyflografiki. Zorganizowano oprowadzania kuratorskie, w tym dostosowane do osób z niepełnosprawnością wzroku i słuchu (w PJM).
_____________________________________________________________________
Kuratorka wystawy: Alicja Mironiuk Nikolska – etnografka, starszy kustosz, z 35-letnim stażem pracy w muzealnictwie. Interesuje się współczesną twórczością ludową i nieprofesjonalną oraz jej twórcami. Autorska wielu wystaw i publikacji na temat sztuki ludowej m.in. książki „Polska sztuka ludowa” (wyd. Muza 2010). W 2016 roku autorka i realizatorka projektu „Gorzki smak-art. brut. Badania – kolekcje – wystawy w Polsce na przełomie XX/XXI wieku”. Przewodnicząca Sekcji Sztuki Ludowej Rady Naukowej Stowarzyszenia Twórców Ludowych oraz członkini jury Nagrody im. Oskara Kolberga, Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego i Polskiego Stowarzyszenia Inwentaryzatorów Muzealnych. Uhonorowana odznaką „Zasłużony dla Kultury Polskiej”, odznaczona w 2020 roku Srebrnym Medalem „Zasłużony kulturze – Gloria Artis”, a w 2021 roku odznaczona przez Prezydenta RP Złotym Krzyżem Zasługi za wkład w ochronę dziedzictwa narodowego i propagowanie kultury ludowej.
Wystawa zrealizowana w ramach projektu „Malarki warszawskie. Szkice ze sztuki zwanej naiwną” sfinansowanego ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego oraz Miasta Stołecznego Warszawy.
