Ideą wystawy jest przedstawienie historii teatru – ale nie w sposób utarty w dyskursie teatrologicznym poprzez artystyczne dokonania kolejnych twórców. Zależy nam, by opowiedzieć o teatrze jak o złożonej maszynie, w której to, co widz ogląda na scenie jest końcowym efektem skomplikowanego procesu, na który znaczący wpływ ma sama budowa sceny i jej zaplecze oraz techniczni i administracyjni pracownicy teatru.
Chcąc zrealizować to zadanie jako oś narracyjną wystawy przyjęty został nie czas i kolejne okresy historyczne, ale przestrzeń. Z podziału wystawy na poszczególne pomieszczenia teatralne: m.in.: kasę, foyer, zascenie, kabiny akustyka i oświetleniowca, budkę suflerską, pulpit inspicjenta, magazyny i pracownie teatralne, garderobę, biura administracji oraz dyrektora – wynika opowieść o konkretnych, zawodach teatralnych: kasjerze, bileterze, maszyniście, akustyku, oświetleniowcu, suflerze, inspicjencie, dekoratorze, rekwizytorze, garderobianym, perukarzu, dyrektorze, sekretarzu czy kopiście.
Dla zachowania przejrzystości wystawy opowieść skoncentrowana jest na technicznych aspektach funkcjonowania teatru, na pokazaniu mechanizmu działania sceny i samego teatru. Celowo zrezygnowałyśmy z prezentacji tego, co widoczne z recenzenckiego fotela na widowni. Pomijamy więc zawody z teatralnych plakatów: aktora, reżysera, dramatopisarza, dramaturga, scenografa, choreografa czy kompozytora. Nie oznacza to jednak, że nie pojawią się tematy dotyczące scenografii, reżyserii czy aktorstwa. Niemniej jednak zostaną one poruszone w kontekście ściśle technicznym i przedstawione będą z perspektywy rzemieślników sceny lub administracji teatru.
Wystawa prezentując złożony zakulisowy świat sceny ma za zadanie ukazać powiązania między historią a współczesnością i podkreślić ciągłość tradycji teatralnych. W przestrzeni Domu pod Krzyżem zaprezentowane zostaną urządzenia teatralne z różnych okresów historycznych oraz zobrazowana ewolucja zawodów teatralnych, w dużym stopniu wymuszona przez rozwój techniki. Przemiany w zakresie procesu zarządzania skonfrontowane zostaną z niezmiennością podstawowych zadań i problemów, przed którymi stają dyrektorzy teatrów. W ten sposób mamy nadzieję uświadomić odbiorcom, że mimo zmian technologicznych, w zakresie struktury zatrudnienia i finansowania teatrów a także przemian politycznych – podstawowy system pracy teatralnej pozostaje niezmienny. W zaciszu dyrektorskich gabinetów, w pracowniach rzemieślniczych i bezpośrednio za kulisami nieustająco rozgrywa się walka pomiędzy możliwościami a potrzebami i tworzona jest przestrzeń wolności twórczości artystycznej.
W naturalny sposób nasza uwaga koncentruje się przykładach zaczerpniętych z krakowskich teatrów. Na ich przykładzie zaprezentujemy jednak uniwersalną dla wszystkich scen opowieść o pracy za kulisami.
Wystawa podzielona będzie na trzy główne, wzajemnie przenikające się części prezentujące mechanikę sceny, teatralne zawody oraz w szerokim zakresie administrację teatralną. Przedstawiona zostanie przede wszystkim historia teatru krakowskiego z XIX i początku XX wieku, gdyż to w tym okresie miały miejsce kluczowe zmiany techniczno-organizacyjne. Okres drugiej połowy XX wieku i początek XXI wieku, gdy przemiany dokonywały się znacznie wolniej i miały charakter raczej ewolucji niż rewolucji zostanie przedstawiony jako swoisty punkt odniesienia.
Narracja rozpocznie się w roku 1843, kiedy miasto Kraków stało się właścicielem budynku teatru. Na przykładach przedstawione zostaną wybrane, przełomowe zmiany technologiczne, a także zawody teatralne, które w tym okresie zaczęły stopniowo zanikać lub przekształcać się w funkcjonujące do dziś profesje. Podstawowe przemiany w ukazane zostaną na osi czasu i opisane na tablicach informacyjnych.
Mimo, iż część przestrzeni wystawienniczych będzie w zamyśle naśladowała wnętrza teatralne, nie chcemy odwzorowywać żadnego konkretnego teatru – będzie to jedynie zabieg plastyczny/stylistyczny. Nasza opowieść skoncentruje się na historii Starego Teatru oraz Teatru Miejskiego (dziś noszącego imię Juliusza Słowackiego). Biorąc jednak pod uwagę uniwersalność pewnych rozwiązań technologicznych, tam gdzie to niezbędne, posługiwać się będziemy eksponatami z danego okresu związanymi z innymi teatrami.
Działania edukacyjne „wpisane” w wystawę
- Dodatkowa ścieżka zwiedzania
Ścieżka zwiedzania oparta na interakcji ze zwiedzającymi, która polega na realizacji konkretnych zadań na wystawie. Zadania są ujęte w specjalnie przygotowanym tekście dostępnym dla zwiedzających w formie zafoliowanego wydruku do pobrania (a potem zwrotu) w kasie. Jest to swego rodzaju podręczny, prosty przewodnik po wystawie wskazujący te punkty, gdzie możliwa jest interakcja.
- Gra
W przestrzeni wystawy ukryta jest także gra oparta na zasadach tzw. „escape room” i questingu. Gra jest wydrukowana w formie ulotki, która jest rozdawana zwiedzającym indywidualnym.
Zapraszamy do oglądnięcia reportażu z wystawy: Reportaż z otwarcia wystawy „Maszyneria Teatru”
Wystawa „Maszyneria Teatru„
Czas trwania: 27.10.2022 – 11.06.2023
Miejsce: Dom pod Krzyżem ul. Szpitalna 21
Kurator wystawy: Ewelina Radecka, Joanna Zdebska-Schmidt
„Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury”.
