W piątek 26 maja o godz. 14.30 w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, na poziomie -2, odbędzie się finisaż międzynarodowej wystawy „Między życiem a śmiercią. Historie pomocy w czasie Zagłady”.
W spotkaniu wezmą udział Elżbieta Ficowska, ocalała z Holokaustu i żona wybitnego pisarza i poety Jerzego Ficowskiego, oraz Zuzanna Stawińska, prawnuczka Aleksandry Gawrych, Sprawiedliwej wśród Narodów Świata. Finisaż odbędzie się w Dzień Matki jako wyraz hołdu dla matek, które w czasie wojny bezinteresownie pomagały prześladowanym Żydom, przeżyły stratę własnych dzieci lub wcieliły się w rolę matek dla ocalonych żydowskich dzieci.
W latach 1939–1945 mieszkańcy krajów okupowanych przez nazistowskie Niemcy byli świadkami pogłębiających się prześladowań społeczności żydowskiej. Ukrywanie lub udzielanie pomocy członkom rodziny, sąsiadom czy współpracownikom pochodzenia żydowskiego było przestępstwem karanym pobiciem, więzieniem, a w niektórych krajach nawet śmiercią. Wiele osób bezradnie przyglądało się brutalnej rzeczywistości, zdarzały się przypadki czerpania korzyści z tragicznej sytuacji Żydów. Byli jednak i tacy, którzy nie szczędzili wysiłków, aby udzielić potrzebującym pomocy. Wywodzili się ze wszystkich grup społecznych – robotnicy fabryczni i lekarze, szwaczki i arystokraci, rolnicy i dyplomaci.
Aby oddać hołd ich odwadze i poświęceniu, Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Holokaustu Yad Vashem w Izraelu ustanowił w 1963 roku odznaczenie Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. Najwięcej, bo blisko 7000 osób wyróżnionych tym tytułem, pochodzi z Polski.
Wystawa „Między życiem a śmiercią…” to opowieści o ratunku i ocaleniu pochodzące z dwunastu krajów europejskich. Ekspozycja prezentuje m.in. historię Elżbiety Ficowskiej, która jako niemowlę została przemycona z warszawskiego getta na aryjską stronę w drewnianej skrzynce, ukrytej w stosie cegieł. Przedstawione są także dramatyczne losy Jana i Aleksandry Gawrychów oraz ich dzieci, pochodzących z mazowieckiej wsi Wólka Czarnińska, ukrywających Żydów w swojej leśniczówce i na skutek donosu zmuszonych zapłacić za to najwyższą cenę. Poza przejmującymi indywidualnymi historiami treść wystawy przybliża realia, w jakich żyli mieszkańcy poszczególnych okupowanych krajów, a także zachęca do refleksji nad złożonością relacji i emocjonalnych więzi między ocalałymi i ocalającymi.
Wystawa „Między życiem a śmiercią” to wspólna inicjatywa Europejskiej Sieci Pamięć i Solidarność, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN oraz Silent Heroes Memorial Center w Berlinie. Inauguracja wystawy odbyła się w styczniu 2018 roku w siedzibie Komisji Europejskiej w Brukseli z okazji Międzynarodowego Dnia Pamięci Ofiar Holokaustu. Od tego czasu ekspozycja odwiedziła osiem krajów Europy oraz Japonię. Na trasie jej międzynarodowego tournée znalazły się m.in.: Amsterdam, Bratysława, Wilno, Budapeszt, Brno i Drezno. Prezentacja wystawy współfinansowana jest ze środków Unii Europejskiej.
Partnerem wydarzenia jest Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.
Wystawa „Między życiem a śmiercią. Historie pomocy w czasie Zagłady” będzie dostępna dla zwiedzających do 28 maja 2023 roku.
tekst: dr Zuzanna Szwedek-Kwiecińska
