Wystawa numizmatyczna Monety i Medale na Ziemiach Polskich od X do XX Wieku została zorganizowana w całości ze zbiorów Muzeum Narodowego w Lublinie.
W części odnoszącej się do historii pieniądza zaprezentowano monety będące w użyciu na ziemiach polskich od początku istnienia państwa polskiego do 1989 roku, czyli do końca Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. W porządku chronologicznym występują na niej emisje władców polskich do 1795 roku, jak również obiegające wówczas w Polsce najpopularniejsze monety obce, takie jak: średniowieczne denary zachodnioeuropejskie, grosze praskie i miśnieńskie, szelągi krzyżackie, dukaty węgierskie oraz zachodnioeuropejskie talary i saskie emisje Wettynów. W dalszej kolejności zaprezentowano monety z lat zaborów, w tym Księstwa Warszawskiego (1807–1815) i Królestwa Kongresowego, czasów I wojny światowej, następnie II Rzeczypospolitej i Wolnego Miasta Gdańska oraz okresu okupacji niemieckiej. Na końcu pokazano monety obiegowe oraz niektóre serie kolekcjonerskie emitowane w czasach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Tylko kilka monet, istotnych dla zobrazowania historii polskiego mennictwa, z braku oryginałów zastąpiono bardzo dobrymi kopiami, wykonanymi na podstawie autentycznych egzemplarzy ze zbiorów Gabinetu Numizmatycznego Muzeum Narodowego w Krakowie. Ponadto na wystawie zaprezentowano dwa znaleziska zespołowe monet z Lubelszczyzny, popularnie zwane skarbami. Pierwsze z nich jest złożone z denarów krzyżowych ukrytych prawdopodobnie na przełomie XI i XII wieku, kolejne zawiera zbiór monet talarowych zdeponowanych na początku XVIII stulecia.
Ekspozycja odnosząca się do dziejów medalierstwa ma również układ chronologiczny. Ukazuje rozwój sztuki medalierskiej, począwszy od pojawienia się jej na ziemiach polskich w okresie Zygmunta I Starego (1506–1548), poprzez panowanie kolejnych władców, czasy zaborów, okres II Rzeczypospolitej, aż do końca XX wieku. Spoglądając na eksponowane medale, medaliony i plakiety jako na wytwory działalności artystycznej, warto pamiętać, że są także swojego rodzaju galerią pomników osób i wydarzeń związanych z historią naszego narodu. W ciągu wieków upamiętniano na nich władców, wybitnych wodzów, ludzi nauki i kultury, rejestrowano doniosłe wydarzenia oraz rocznice. Osobne miejsce na wystawie znalazły medale tematycznie związane z Lublinem i Lubelszczyzną, a także grupa współczesnych prac, tzw. medali autorskich – wykonywanych w technice odlewu w niewielkich nakładach, których forma najpełniej wyraża swobodę artystyczną twórców.
Źródło: Muzeum Narodowe w Lublinie
