Kapituła Nagrody im. Marii i Łukasza Hirszowiczów w składzie: Ada Willenberg, dr Monika Polit oraz dr hab. Witold Mędykowski, podczas tajnego głosowania, wybrała laureatów Nagrody za rok 2022: dr hab. Augusta Grabskiego w uznaniu osiągnięć naukowych oraz Fundację Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz–Birkenau w dziedzinie upamiętnienia. 11 maja odbędzie się gala wręczenia Nagrody.
Fundacja Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz–Birkenau została powołana w 2013 r. w celu ratowania rzeczy, przedmiotów oraz artefaktów związanych z byłym niemieckim nazistowskim obozem koncentracyjnym i zagłady Auschwitz – Birkenau oraz z jego podobozami, będących obecnie w rękach osób prywatnych. Fundacja działa pod patronatem Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu.
Dr hab. August Grabski jest historykiem związanym z Uniwersytetem Warszawskim i Żydowskim Instytutem Historycznym. W Żydowskim Instytucie Historycznym pracuje od 1996 roku, w latach 2009-2010 był wiceprzewodniczącym Rady Naukowej ŻIH, od 2011 do 2015 roku był sekretarzem Zarządu Stowarzyszenia ŻIH w latach 2011-2015, ekspert sejmowej Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych (2010, 2014), od 2016 roku pracuje w Centrum im. Anielewicza w Instytucie Historycznym UW. W 2015 roku odznaczony odznaką „Zasłużony dla Kultury Polskiej” za udział w pracach przy tworzeniu wystawy głównej Muzeum Historii Żydów Polskich. Autor m.in. książek Centralny Komitet Żydów w Polsce (1944-1950). Historia polityczna (2015), Działalność komunistów wśród Żydów w Polsce 1944-1949 (2004), redaktor publikacji Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. T. 4, Holokaust i powojnie (1939-1946) (2019) i Rebels Against Zion: Studies on the Jewish Left Anti-Zionisim (2011). Interesuje się m.in. historią polskich Żydów po 1939 r. irelacjami Żydów z ruchem komunistycznym.
Serdecznie gratulujemy laureatom!
_____
Nagroda im. Marii i Łukasza Hirszowiczów
W 2001 r. Maria Hirszowicz, profesor socjologii pozostająca od 1969 r. na emigracji w Wielkiej Brytanii, ufundowała nagrodę za działalność i prace poświęcone problematyce żydowskiej w Polsce. Nagroda miała nosić imię jej zmarłego męża, Łukasza Hirszowicza. Fundusz Nagrody Maria Hirszowicz powierzyła ówczesnemu dyrektorowi ŻIH, profesorowi Feliksowi Tychowi. Maria Hirszowicz zmarła w Paryżu w 2007 r. Dwa lata później przyznawanie nagrody zostało czasowo zawieszone. W 2014 r. Żydowski Instytut Historyczny wznowił przyznawanie Nagrody.
W latach 2002-2009 nagrodę im. Marii i Łukasza Hirszowiczów otrzymali:
Michał Nekanda-Trepka za film dokumentalny Ostatni świadek,
Zespół Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN” za oryginalny wkład w dzieło przypominania żydowskiej obecności historycznej w Lublinie,
Daniel Kac za całokształt twórczości literackiej w języku jidysz,
Barbara Engelking-Boni za stworzenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów w IFiS PAN,
Bogdan Białek za utrwalanie w Kielcach pamięci o pogromie 1946 roku,
Dariusz Libionka za prace o Zagładzie oraz za utworzenie i redakcję pisma Zagłada Żydów: Studia i Materiały.
W latach 2014-2018 nagrodę im. Marii i Łukasza Hirszowiczów otrzymali:
2014 – dr hab. Jolanta Żyndul oraz Fundacja Brama Cukermana z Będzina
2015 – Tadeusz Kuźmiński oraz Alicja Mroczkowska i Jacek Dehnel – twórcy Ochotniczego Hufca Porządkowania Cmentarza Żydowskiego w Warszawie im. Józefa Rajnfelda
2016 – Jacek Proszyk, Małgorzata Domagalska, Piotr Osęka, Mirosław Bałka
2017 – Monika Sznajderman, Marek Szukalak, Krystyna Piotrowska
2018 – Maria Ciesielska, Maja Kleczewska i Tadeusz Rolke
2019 – Natalia Romik, Zdzisław Senczak i Jacek Leociak
2022 – prof. Andrzej Żbikowski, Ośrodek edukacyjno-muzealny „Świętokrzyski Sztetl”
Patroni Nagrody
Łukasz („Gidon”) Hirszowicz, ur. w Grodnie w 1920 r., tuż przed wojną wyjechał do Jerozolimy na studia na Uniwersytecie Hebrajskim. W 1948 r. powrócił do Polski. Pracował w Polskim Instytucie Spraw Międzynarodowych, w Szkole Głównej Służby Zagranicznej, a od 1954 r. w Instytucie Historii PAN, gdzie uzyskał doktorat i habilitację. Specjalizował się w najnowszej historii Iranu i krajów arabskich. Jego najważniejszą publikacją jest Trzecia Rzesza i arabski Wschód (Warszawa 1963). Był erudytą i poliglotą, a jego wiedza, dowcip, uczynność i charakter zjednały mu grono oddanych przyjaciół.
W 1969 r., rok po nagonce antysemickiej Marca 1968, wraz z żoną opuścił Polskę. Łukasz Hirszowicz otrzymał stypendium naukowe w St. Antony`s College w Oxfordzie, później podjął pracę badawczą w London School of Economics and Political Science. W 1972 r. został redaktorem naczelnym londyńskiego kwartalnika „Soviet Jewish Affairs” i pełnił tę funkcję przez 20 lat, tworząc z tego czasopisma (w 1991 r. przemianowanego na „East European Jewish Affairs”) cenione w świecie naukowym i politycznym źródło informacji i opinii. Zmarł w Londynie w 1993 r.
Maria Bielińska-Hirszowicz, żona Łukasza, docent socjologii na Uniwersytecie Warszawskim, w 1968 r. została usunięta z Uniwersytetu Warszawskiego wraz z Leszkiem Kołakowskim, Bronisławem Baczko, Zygmuntem Baumanem i innymi opozycyjnymi uczonymi. W Wielkiej Brytanii została wykładowcą socjologii na Uniwersytecie w Reading. Opublikowała m.in.: The Bureaucratic Leviathan (1980), Coercion and Control in Communist Society (1986), zaś w Polsce ogłosiła Pułapki zaangażowania: intelektualiści w służbie komunizmu (2001). W książce tej podjęła – wedle własnych słów – „próbę ponownego odczytania własnego ideologicznego życiorysu”.
Dom Hirszowiczów w Londynie był w latach 80. i 90. przystanią dla przyjeżdżających przyjaciół z Polski, związanych z demokratyczną opozycją. Z ich gościny przez wiele tygodni korzystali m.in. Jan Józef Lipski, Alina Brodzka, Jerzy Jedlicki.
Źródło: Żydowski Instytut Historyczny
